صفحه 370
أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا) الخ خطاب مىكند كه بعد از اين مورد در هشتاد و چهار مورد ديگر تا آخر قرآن اين خطاب را كرده و در قرآن كريم هر جا مؤمنين باين خطاب و يا با جمله (الذين آمنوا) تعبير شدهاند، منظور مؤمنين اين امتند، و اما از امتهاى قبل از اسلام بكلمه (قوم) تعبير مىكند، مثل اينكه فرمود: (قَوْمَ نُوحٍ أَوْ قَوْمَ هُودٍ) «1» و يا فرموده: (قالَ يا قَوْمِ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ كُنْتُ عَلى بَيِّنَةٍ) «2» الخ و يا بلفظ اصحاب تعبير كرده و از آن جمله مىفرمايد: (وَ أَصْحابِ مَدْيَنَ «3» وَ أَصْحابُ الرَّسِّ) «4» و در خصوص قوم موسى (ع) تعبير به (بنى اسرائيل) و (يا بنى اسرائيل) آورده است. «5»
پس تعبير بلفظ (الذين آمنوا) تعبير محترمانهايست كه اين امت را بدان اختصاص داده، چيزى كه هست دقت و تدبر در كلام خداى تعالى اين نكته را بدست ميدهد، كه آنچه قرآن كريم از جمله: (الذين آمنوا) در نظر دارد غير آن معنايى است كه از كلمه: (مؤمنين) اراده كرده، از آن تعبير، افراد و مصاديقى را منظور دارد و از اين تعبير، افراد و مصاديقى ديگر را، مثلا مصاديقى كه در آيه: (وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعاً أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ، اى مؤمنان همگى بسوى خدا توبه بريد) «6» اراده شده غير آن مصاديقى است كه در آيه: (الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ، يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَ يَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تابُوا، وَ اتَّبَعُوا سَبِيلَكَ، وَ قِهِمْ عَذابَ الْجَحِيمِ رَبَّنا وَ أَدْخِلْهُمْ جَنَّاتِ عَدْنٍ، الَّتِي وَعَدْتَهُمْ وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبائِهِمْ وَ أَزْواجِهِمْ وَ ذُرِّيَّاتِهِمْ، إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ:، آنان كه عرش را حمل مىكنند و هر كه پيرامون آن است، پروردگار خود را بحمد تسبيح مىكنند و بوى ايمان مىآورند، و براى آنان كه ايمان آوردند، چنين طلب مغفرت مىكنند كه پروردگارا علم و رحمتت همه چيز را فرا گرفته، پس كسانى را كه توبه كردند و راه تو را پيروى نمودند بيامرز و از عذاب جحيم حفظ كن، پروردگارا و در بهشتهاى عدنشان كه وعدهشان دادهاى درآر، هم خودشان را و هم پدران و فرزندان و همسران ايشان، كه بصلاح گرائيدهاند، كه تويى يگانه عزيز و حكيم) اراده شده است. «7»
كه استغفار ملائكه و حاملان را نخست براى كسانى دانستند كه ايمان آوردهاند، و سپس در نوبت دوم جمله (كسانى كه ايمان آوردهاند) را مبدل كرد بجمله: (كسانى كه توبه كردند و راه تو را پيروى نمودند)، و اين را هم ميدانيم كه توبه بمعناى برگشتن است، پس تا اينجا معلوم شد كه منظور از (الذين آمنوا)، همان (الذين تابوا و اتبعوا) است، آن گاه آباء و ذريات و ازواج را بر آنان
1- سوره هود آيه 89 2- سوره هود آيه 28 3- سوره توبه آيه 70 4- سوره ق آيه 12 5- سوره طه آيه 47 و 80 6- سوره نور آيه 31 7- سوره مؤمن آيه 8