صفحه 474
بدان بپردازيد مسائلى است كه فردا از آن بازخواست خواهيد شد.
و اگر اين آيه دو بار تكرار شده، براى اين بود كه يهود و نصارى در اين بگو مگو پا فشارى زيادى داشتند، و از حد گذرانده بودند، با اينكه هيچ سودى بحالشان نداشت، آنهم با علمشان به اينكه ابراهيم قبل از تورات يهوديان و انجيل مسيحيان بوده، و گر نه بحث از حال انبياء و فرستادگان خدا بطورى كه چيزى عايد شود، بسيار خوب است، مانند بحث از مزاياى رسالت انبياء و فضايل نفوس شريفه آنان كه قرآن كريم هم به اين گونه بحثها سفارش كرده، و حتى خودش از داستانهاى ايشان نقل كرده، و مردم را بتدبر در آنها امر فرموده است.
در تفسير عياشى در ذيل آيه: (قُلْ بَلْ مِلَّةَ إِبْراهِيمَ حَنِيفاً) الخ، از امام صادق (ع) روايت كرده كه فرمود: حنيفيت ابراهيم در اسلام است.
و از امام باقر (ع) روايت كرده كه فرمود: حنيفيت كلمه جامعى است كه هيچ چيز را باقى نمىگذارد، حتى كوتاه كردن شارب، و ناخن گرفتن و ختنه كردن از حنيفيت است. «1»
و در تفسير قمى است كه خدا حنيفيت را بر ابراهيم (ع) نازل كرد و آن عبارتست از ده حكم در پاكيزگى، پنج حكم آن از گردن ببالا، و پنج ديگر از گردن بپائين، اما آنچه مربوط است به سر
1- زدن شارب
2- نتراشيدن ريش
3- و طم مو
4- مسواك
5- خلال. «2»
و آنچه مربوط است به بدن
1- گرفتن موى بدن
2- ختنه كردن
3- ناخن گرفتن
4- غسل از جنابت
5- طهارت گرفتن با آب،
اين است حنيفيت طاهرهاى كه ابراهيم آورد، و تا كنون نسخ نشده، و تا قيامت نسخ نخواهد شد. «3»
مؤلف: طم مو بمعناى اصلاح سر و صورت است، و در معناى اين روايت و قريب به آن احاديث بسيارى در كتب شيعه و سنى آمده است.
و در كافى و تفسير عياشى از امام باقر (ع) روايت آمده، كه در ذيل جمله: (قُولُوا آمَنَّا بِاللَّهِ) الخ، فرمود منظور، على و فاطمه و حسن و حسين (ع) است، كه حكمشان در ائمه بعد از ايشان نيز جارى است. «4» و «5» مؤلف: اين معنا از وقوع خطاب در ذيل دعاى ابراهيم (ع) استفاده ميشود، آنجا كه گفت:
1، 2- تفسير عياشى ج 1 ص 61 حديث 103 و 104 3- تفسير قمى ج 1 ص 391 4- اصول كافى ج 1 ص 415 حديث 19 5- تفسير عياشى ج 1 ص 62 حديث 107