است كه خداى تعالى از آن به مرض قلوب تعبير نموده، در آيه ذيل فرموده:" فَتَرَى الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ يُسارِعُونَ فِيهِمْ".
بنا بر اين آن كسانى كه يهود و نصارا را اولياى خود مىگيرند خداى تعالى آنان را از همان يهود و نصارا شمرده، هر چند كه بر حسب ظاهر جزء مؤمنين و از مؤمنين باشند و كمترين چيزى كه از اين بيان استفاده مىشود كه اينگونه مؤمنين راه هدايت خدا را كه همان ايمان است سلوك نكرده بلكه راهى را اتخاذ كردهاند كه يهود و نصارا آن را سلوك مىكنند و به سويى در حركتند كه يهود و نصارا بدان سو روانند و راهشان بدانجا كشيده مىشود كه راه يهود و نصارا بدانجا منتهى مىگردد.
و به همين جهت است كه خداى تعالى بيان مذكور را با جمله:" إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ" تعليل نموده و بيان مىكند كه چرا اينگونه مؤمنين ملحق به يهود و نصارا هستند، بنا بر اين برگشت بيان مذكور به اين است كه فرموده باشد: اى مسلمانان بدانيد اين افرادى كه يهود و نصارا را به دوستى برمىگزينند خودشان نيز از همانها هستند و بدانيد كه راه شما را نمىروند براى اينكه راه شما راه ايمان است و راه ايمان، راه هدايت الهى است و اين افراد مثل يهود و نصارا ظالمند و خدا ظالمان را هدايت نمىكند.
و اين آيه بطورى كه ملاحظه مىكنيد تنها متعرض اصل تشبيه و تنزيل است و تنها اين را مىگويد كه اين مؤمنين به منزله يهود و نصارا هستند و اما آثارى كه متفرع بر اين تشبيه مىشود را متعرض نشده و لفظ آيه هر چند كه مقيد به هيچ قيدى نيست و ليكن از آنجا كه از قبيل بيان ملاك است- نظير آيه" وَ أَنْ تَصُومُوا خَيْرٌ لَكُمْ" «1» و آيه:" إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ وَ لَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ" «2» و آياتى ديگر كه نمىگويد چطور روزه بگيريد و چگونه نماز بخوانيد از اين قبيل- جز يك بيان مهمل نيست كه تمسك به آن براى اثبات حكمى فرعى نيازمند بيان سنت است و كسى كه مىخواهد در اين باره اطلاعات بيشترى به دست آورد بايد به كتب فقهى مراجعه كند.
" فَتَرَى الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ يُسارِعُونَ فِيهِمْ ..."
اين جمله به دليل داشتن حرف" فاء" در اولش تفريع و نتيجه گيرى از آيه قبلى است كه مىفرمود:" خدا مردم ستمكار را هدايت نمىكند"، يكى از مصاديق گمراهى و يا به
(1) و اگر روزه بگيريد، براى شما بهتر است." سوره بقره، آيه 184". (2) نماز از فحشا و منكر باز مىدارد و مسلما ياد خدا مهمتر و مؤثرتر است." سوره عنكبوت، آيه 45".