اوليايشان آنان را در تحت شرايط و مقرراتى تربيت مى‏كنند كه خود اطفال آن شرايط را دوست نمى‏دارند كه هيچ، بنظرشان سنگين و دشوار هم مى‏آيد. اسلام هم به منظور تربيت كفار محارب، آزادى را از اراده و عمل‏شان سلب نموده آنان را به اسم بردگى به داخل مجتمع صالح دينى خود كشانيده و در آغوش خود تربيت نموده، آن گاه به تدريج آزادشان مى‏سازد.

البته ممكن است يك فرد از اين اسراى جنگى تا آخر عمر هم از قيد بردگى آزاد نگردد، ليكن قانون اسلام در باره بردگان قانونيست اجتماعى و عمومى كه بايد به نظر كلى به آن و به نتيجه آن نظر كرد، نه يك مساله فردى. كه فرض وجود چنان فردى ناقض آن قانون باشد، از همه اينها گذشته، عجب اينجاست كه همانطورى كه سابقا هم گفتيم خود اين آقايان يعنى غربيها در باره اسراى جنگى با همه مخالفت‏شان با اسم بردگى و اظهار حسن نيت نسبت به بردگان همان رفتار اسلام را اجرا مى‏كنند. و اگر مقصود اين است كه آزادى انسان ايجاب مى‏كند كه تمامى اطراف و جوانب پيكره مجتمع از آن برخوردار باشد و همه افراد اختيار اراده و عمل خود را داشته باشند و چيزى بين آنان و اراده بى‏قيد و شرطشان حائل و مانع نباشد، خيلى روشن و غير قابل ترديد است كه چنين آزادى بى‏قيد و شرطى را نمى‏توان براى افراد بشر قائل شد، و ممكن نيست در جامعه‏اى آن را نسبت به خود افراد جامعه اجرا نمود، تا چه رسد به دشمنان جنگى جامعه كه تنها مورد امضاى بردگى اسلامند و گمان نمى‏كنيم كه خود اين آقايان هم به چنين چيزى ملزم باشند، بلكه مى‏بينيم كه بر خلاف آن رفتار مى‏كنند. براى اينكه اگر اين سخن درست باشد بايد بين يك فرد و دو فرد و يك جامعه فرقى نباشد و اين نحو آزادى در باره همه افراد جارى باشد و حال آنكه همين غربيها كه به افراد آن قدر آزادى قانونى مى‏دهند كه حتى به او اجازه خودكشى و بدو نفر اجازه دوئل هم مى‏دهند نسبت به جوامع فقير و ملل عقب مانده و يك مشت هم نوع فقير و بى‏نواى خود اين قدر ظلم مى‏كنند كه عرصه زندگى بر آنان تنگ شده و در همان بيغوله و خانه‏هاى ويرانى كه دارند آب خوش از گلويشان پائين نمى‏رود.

چرا اسلام براى بردگان تملك و دارا شدن مال را تشريع نكرده و چرا بردگى را موقت، و محدود به اسلام ننموده است؟

در اينجا سؤالى باقى مى‏ماند و آن اين است كه چرا اسلام تملك مال را براى بردگان تشريع نكرد تا آنان نيز مانند آزادگان با دستمزد خود حوائج ضرورى خود را برطرف ساخته و سربار موالى نباشند؟ و چرا بردگى بردگان را موقت و محدود به اسلام نكرد تا در نتيجه هر برده‏اى كه مسلمان شود آزاد گردد و اين لكه ننگ يعنى بردگى و محروميت تا قيام قيامت در دامن او و اعقابش باقى نماند؟

جواب اين سؤال اين است كه اگر اسلام بردگى بردگان را محدود به اسلام نكرده و