علاوه بر اينكه جمله" قُلِ اللَّهُ شَهِيدٌ بَيْنِي وَ بَيْنَكُمْ" خود دلالت بر جواب هم دارد و در حقيقت قائم مقام همان جواب است.
بعيد هم نيست كه كلمه" شهيد" خبر باشد از مبتداى محذوف، و آن مبتدا ضميرى باشد كه به كلمه" اللَّه" برگشته و تقديرش چنين باشد:" قل اللَّه هو شهيد بينى و بينكم" كه در اين صورت جمله مذكور هم جواب از آن سؤال خواهد بود، و هم شروع در مطلبى ديگر.
اين نكته را نيز نبايد از نظر دور داشت كه جمله" قُلِ اللَّهُ شَهِيدٌ بَيْنِي وَ بَيْنَكُمْ" علاوه بر اينكه مشتمل است بر اخبار رسول خدا (ص) از اينكه خداوند شهيد است، خود شهادت جداگانهاى هم هست، براى اينكه كلمه" قل" مىرساند كه خدا به او فرموده كه مشركين را به شهادتش خبر دهد، و اين معنا بدون شهادت خدا بر نبوت او صحيح نيست، بنا بر اين جمله مذكور هم دلالت دارد بر شهادت خدا نسبت به هر چيز و هم بر شهادتش نسبت به نبوت رسول خدا (ص) و با اين حال ديگر حاجتى نيست به اينكه در اينجا به منظور شهادت به نبوت آن جناب كلام جداگانهاى تصريحا، نظير:" وَ اللَّهُ يَعْلَمُ إِنَّكَ لَرَسُولُهُ" «1» و يا تلويحا، نظير:" لكِنِ اللَّهُ يَشْهَدُ بِما أَنْزَلَ إِلَيْكَ أَنْزَلَهُ بِعِلْمِهِ" «2» ايراد بفرمايد.
و اينكه شهادت را مقيد كرد به" بَيْنِي وَ بَيْنَكُمْ" دلالت مىكند بر اينكه خداى تعالى بين پيغمبر اكرم و قومش كه دو طرف خصومتند واسطه است، و چون مىدانيم كه خصومت و طرفيت آن جناب با قومش تنها بر سر مساله نبوت و رسالت و ادعاى نزول قرآن است كه بعدا با جمله" وَ أُوحِيَ إِلَيَّ هذَا الْقُرْآنُ" طرح مىشود، از اين جهت مىفهميم كه مراد از شهادت خدا بين او و قومش همان گواهى بر نبوت اوست، چنان كه جمله" الَّذِينَ آتَيْناهُمُ الْكِتابَ يَعْرِفُونَهُ كَما يَعْرِفُونَ أَبْناءَهُمُ" هم به طورى كه بعدا خواهيم گفت اين دلالت را تاييد مىنمايد.
" وَ أُوحِيَ إِلَيَّ هذَا الْقُرْآنُ لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ وَ مَنْ بَلَغَ" حكايت قسمتى از بياناتى است كه رسول خدا بايد آن را براى مشركين ايراد فرمايد و اين جمله عطف به" اللَّهُ شَهِيدٌ ..." است در اين آيه مساله انذار و هشدار غايت و نتيجه نزول قرآن كريم قرار گرفته، دعوت نبوت از طريق تخويف آغاز گشته، و اين خود در فهم عامه مردم مؤثرتر از تطميع است.
براى اينكه گر چه تطميع و اميدوار ساختن مردم نيز راهى است براى دعوت انبيا و قرآن
(1) و خدا ميداند كه تو به راستى فرستاده اويى. سوره منافقون آيه 1 (2) ليكن خدا گواهى ميدهد به آنچه كه به تو نازل شده چون به علم خود نازلش كره. سوره نساء آيه 165