صفحه‌ى 590
كنند، و بگيرند،- ايمانى كه فايده نجات داشته باشد- براى اينكه در مكانى دور از دنيا گرفتار شدهاند، و حال آنكه آنها در دنيا بدان كفر ورزيدند، و آخرت را با ظنون و اوهام و از مكانى بسيار دور انكار مىكردند.
" وَ حِيلَ بَيْنَهُمْ وَ بَيْنَ ما يَشْتَهُونَ كَما فُعِلَ بِأَشْياعِهِمْ مِنْ قَبْلُ إِنَّهُمْ كانُوا فِي شَكٍّ مُرِيبٍ" از ظاهر سياق چنين به نظر مىرسد، كه مراد از" ما يَشْتَهُونَ" لذائذ مادى دنيوى باشد، كه مرگ بين ايشان و آن لذائذ فاصله مىشود. و مراد از اشياع آن، اشباهشان از امتهاى گذشته است، و يا كسانى است كه مذهب همينها را داشته باشند. و جمله" إِنَّهُمْ كانُوا فِي شَكٍّ مُرِيبٍ" تعليل و بيان علت جمله" كَما فُعِلَ ..." است.
و معناى آيه چنين است كه: بين مشركين كه به عذاب خدا گرفتار شدند، و بين لذائذى كه در دنيا داشتند، حيلوله، و جدايى افتاد، همان طور كه با مردمى شبيه ايشان از مشركين امتهاى گذشته همين معامله شد، به خاطر اينكه از امر حق و يا امر آخرت در شك بودند و سخنانى بدون دليل در بارهاش مىگفتند. و بدان و آگاه باش كه آنچه در معنا و تفسير اين چهار آيه گذشت ظاهر آيات مزبور بود و روايات بسيار از طرق شيعه و سنى رسيده، كه:
آيات مورد بحث ناظر است به فرو رفتن لشكر سفيانى در بيابان" بيداء" كه يكى از علامتهاى ظهور مهدى (ع) و متصل به آن است، و بنا بر اينكه آيات در اين باره نازل شده باشد، آن گاه معنايى كه ما ذكر كرديم از باب جرى، و حمل كلى بر مصداق مىشود.
در تفسير قمى در ذيل آيه" وَ أَسَرُّوا النَّدامَةَ لَمَّا رَأَوُا الْعَذابَ" از معصوم (ع) رسيده كه فرمود: وقتى ولى خدا را مىبينند كه در چه ناز و نعمت است، و خود در آتش دوزخند، ندامت خود را پنهان مىدارند، شخصى پرسيد: يا بن رسول اللَّه اين پوشاندن ندامت چه فايدهاى به حال آنان دارد، به اينكه در عذابند؟ فرمود: از شماتت دشمنان كراهت دارند «1».
مؤلف: اين روايت را از امام صادق (ع) نيز نقل كرده.
باز در همان كتاب است كه مردى نزد امام صادق (ع) سخن از توانگران
(1) تفسير قمى، ج 2، ص 203.