لام در جمله" فلذلك" لام تعليل است. و بعضى گفتهاند لام به معناى" الى" است و معناى جمله اين است كه: پس به سوى همين دينى كه برايتان تشريع شده دعوت كن، و در ماموريت پايدارى نما. كلمه" و استقم" امر از استقامت است كه به گفته راغب «1» به معناى ملازمت طريق مستقيم است، و جمله" وَ لا تَتَّبِعْ أَهْواءَهُمْ" به منزله تفسير كلمه" اسْتَقِمْ" است.
" وَ قُلْ آمَنْتُ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ مِنْ كِتابٍ"
- در اين جمله مىفرمايد: بگو به تمامى كتابهايى كه خدا نازل كرده ايمان دارم. و در تصديق و ايمان به كتب آسمانى مساوات را اعلام كن. و معلوم است كه مراد از كتب آسمانى كتابهايى است كه مشتمل بر شريعتهاى الهى است.
" وَ أُمِرْتُ لِأَعْدِلَ بَيْنَكُمُ"- بعضى «2» از مفسرين گفتهاند: لام در جمله" لاعدل" لام زائد است كه تنها خاصيت تاكيد را دارد، نظير لام در" لنسلم" در جمله" وَ أُمِرْنا لِنُسْلِمَ لِرَبِّ الْعالَمِينَ" «3». و معناى جمله مورد بحث اين است كه: و من مامور شدهام بين شما عدالت برقرار كنم، يعنى همه را به يك چشم ببينم، قوى را بر ضعيف و غنى را بر فقير و كبير را بر صغير مقدم ندارم، و سفيد را بر سياه و عرب را بر غير عرب و هاشمى را و يا قرشى را بر غير آنان برترى ندهم. پس در حقيقت دعوت متوجه به عموم مردم است و مردم همگى در برابر آن مساويند.
پس جمله" آمَنْتُ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ مِنْ كِتابٍ" مساوى دانستن همه كتابهاى نازله است از حيث اينكه بايد همه ايمان آورند. و جمله" وَ أُمِرْتُ لِأَعْدِلَ بَيْنَكُمُ" مساوى دانستن همه مردم است از حيث اينكه همه را بايد دعوت كرد، تا متوجه شرعى كه نازل شده بشوند. بعضى «4» ديگر از مفسرين گفتهاند:
لام در جمله" لِأَعْدِلَ بَيْنَكُمُ" لام تعليل است و معناى آن اين است: اين كه من مامور شدهام بدانچه مامور شدهام بدين جهت بوده كه بين شما عدالت برقرار كنم.
و نيز در باره عدالت بعضى «5» گفتهاند: مراد از آن، عدالت در داورى است. بعضى ديگر «6» گفتهاند: عدالت در حكم است. و بعضى «7» ديگر معناى ديگرى كردهاند، ليكن همه اين معانى از سياق آيه به دور است، و سياق با آن نمىسازد.
(1) مفردات راغب، ماده" قوم". (2) روح المعانى، ج 25، ص 24. (3) و مامور شدهايم تسليم رب العالمين باشيم. سوره انعام، آيه 71. (4 و 5 و 6 و 7) روح المعانى، ج 25، ص 24.