" وَ لَقَدْ زَيَّنَّا السَّماءَ الدُّنْيا بِمَصابِيحَ ..."
كلمه" مصابيح" جمع مصباح (چراغ) است، و اگر ستارگان را چراغ ناميده به خاطر نورى است كه از آنها تلألؤ مىكند، و ما قبلا- در سوره حم سجده- در اين باره بحث كرديم.
" وَ جَعَلْناها رُجُوماً لِلشَّياطِينِ"- يعنى ما ستارگان را كه آسمان را با آنها زينت داديم رجمهايى- تيرها- قرار داديم، و با آنها شياطينى را كه به آسمان نزديك مىشوند تا خبرهاى آسمانى را استراق سمع كنند، تيرباران مىكنيم، هم چنان كه در جاى ديگر فرمود:
" إِلَّا مَنِ اسْتَرَقَ السَّمْعَ فَأَتْبَعَهُ شِهابٌ مُبِينٌ" «1»، و نيز فرموده:
" إِلَّا مَنْ خَطِفَ الْخَطْفَةَ فَأَتْبَعَهُ شِهابٌ ثاقِبٌ" «2».
بعضى از مفسرين گفتهاند جمله مورد بحث دلالت دارد بر اينكه مراد از كواكب كه آسمان را زينت داده تمامى ستارگان آسمان است، چه ثوابت و سيارات، و چه شهابها، چون ثوابت و سيارات هر يك در جاى خود، و در مدار خود قرار دارد، و نمىتواند منظور از رجوم باشد، و دو كلمه" كواكب" و" نجم"، همانطور كه بر ستارگان فعلى اطلاق مىشود، بر شهابها نيز اطلاق مىشود.
بعضى «3» ديگر گفتهاند:
شهابها تكههايى هستند كه از كواكب جدا مىشوند، و به وسيله آنها شيطانها رجم مىشوند، و اما خود كواكب به هيچ وجه فرو نمىريزند، مگر وقتى كه خدا بخواهد همه را فانى سازد. اين وجه با نظريههاى علمى امروز موافقتر است، و اما اينكه رجم شيطانها به وسيله شهابها چه معنا دارد، قبلا مختصرى در بارهاش بحث كردهايم.
" وَ أَعْتَدْنا لَهُمْ عَذابَ السَّعِيرِ"- يعنى ما براى شيطانها كه همانا اشرار از جنيان هستند عذاب دوزخ را تهيه كردهايم كه آتشى است مشتعل.
" وَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ عَذابُ جَهَنَّمَ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ" بعد از آنكه پارهاى از نشانيهاى ربوبيت خداى تعالى را ذكر كرد، به دنبالش تهديد كافران و منكران به ربوبيت او را آورد، و قرار اين سوره بر همين منوال است كه حجتها را آميخته با تهديد و انذار بياورد.
(1) مگر كسى كه استراق سمع كند، كه تيرهاى شهاب دنبالش مىكند. سوره حجر، آيه 18. (2) مگر شيطانى كه بخواهد چيزى بربايد كه شهاب فروزان دنبالش مىكند. سوره صافات، آيه 10. (3) مجمع البيان، ج 10، ص 323.