ايشان آن را پشت سر مىاندازند، چون كلمه" يذرون" معناى اعراض مىدهد.
و معناى آيه اين است كه: در برابر حكم پروردگارت صبر كن و نماز به پا دار و آثمين و كفار از ايشان را اطاعت مكن، براى اينكه اين آثمين و كفار زندگى دنيا را دوست مىدارند، و جز براى آن عمل نمىكنند، و روز شديدى را كه در پيش دارند رها مىسازند، و يا از آن روز كه حتما ديدارش خواهند كرد اعراض نموده، پشت سر خود مىاندازند.
" نَحْنُ خَلَقْناهُمْ وَ شَدَدْنا أَسْرَهُمْ وَ إِذا شِئْنا بَدَّلْنا أَمْثالَهُمْ تَبْدِيلًا" كلمه" شد"- بستن- بر خلاف كلمه" فك"- باز كردن- است. و كلمه" أسر" در اصل به معناى بستن و طناب پيچ كردن است، و بر خود طناب و زنجير و امثال آن نيز اطلاق مىشود، پس معناى اينكه فرمود:" شَدَدْنا أَسْرَهُمْ" اين است كه ما مفاصل آنان را با رشتههاى اعصاب و بافتهاى عضلانى محكم به هم پيوستيم. و ممكن هم هست كلمه" أسر" به معناى ماسور و معناى آيه اين باشد كه: ما پيوند اعضاى مختلف و به هم پيوسته آنان را محكم كرديم، به طورى كه از شدت به هم پيوستگى انسان واحدى شدند.
" وَ إِذا شِئْنا بَدَّلْنا أَمْثالَهُمْ تَبْدِيلًا"- يعنى هر گاه بخواهيم امثال آنان را مبدل مىكنيم، يعنى آنان را از بين مىبريم و امثال آنان را بجاى آنان مىآوريم، و اين همان منقرض كردن يك نسل و پديد آوردن نسلى ديگر است.
بعضى «1» از مفسرين گفتهاند: مراد تبديل نشاه دنيايى آنان، به نشاه آخرتى ايشان است، ولى اين معنا از سياق به دور است.
و آيه شريفه در معناى دفع توهمى است كه ممكن است به ذهن كسى بيايد و توهم كند كه آثمين و كفرانگران با دنيا دوستى و اعراضشان از آخرت مىتوانند خدا را به ستوه آورند و نگذارند اراده او در عالم به كرسى بنشيند، او اراده كرده كه اينان ايمان بياورند و اطاعتش كنند، ولى چنين نمىكنند. براى دفع اين توهم جواب داده كه آنها هر چه باشند مخلوق خدايند، و اين خداى تعالى است كه با سلسله اعصاب و عضلات، اعضايشان را به هم پيوسته، و هر وقت بخواهد اين پيوند را از هم مىگسلد و از بينشان مىبرد و مردمى ديگر بجاى آنان مىآورد، پس چگونه اينان مىتوانند خدا را عاجز كنند، با اينكه خلقت و تدبير امرشان و زندگى و مرگشان به دست اوست؟
" إِنَّ هذِهِ تَذْكِرَةٌ فَمَنْ شاءَ اتَّخَذَ إِلى رَبِّهِ سَبِيلًا" تفسير اين آيه در سوره مزمل گذشت، و كلمه" هذه" اشاره به مطالبى است كه در
(1) تفسير كشاف، ج 4، ص 675.