باره فرموده:" وَ نُفِخَ فِي الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ" «1»، و در اين معنا آيات ديگرى است كه از خراب شدن دنيا خبر مىدهد، و يا خبر مىدهد از اينكه زمين و آسمان به زمين و آسمانى ديگر مبدل مىگردد، و ستارگان فرو مىريزند، و آياتى ديگر از اين قبيل.
و اگر تحديدى هم آمده به نوعى تشبيه و تمثيل آمده، نظير آيه زير كه مىفرمايد:
" كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَها لَمْ يَلْبَثُوا إِلَّا عَشِيَّةً أَوْ ضُحاها- وضعشان چنين است كه وقتى قيامت را مىبينند گويى جز شبى و يا شبى و پاسى از روز آن درنگ نكردند". و يا مىفرمايد:" وَ يَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يُقْسِمُ الْمُجْرِمُونَ ما لَبِثُوا غَيْرَ ساعَةٍ" «2»، آن گاه حق مطلب را در آيه زير بيان نموده مىفرمايد:" وَ قالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَ الْإِيمانَ لَقَدْ لَبِثْتُمْ فِي كِتابِ اللَّهِ إِلى يَوْمِ الْبَعْثِ فَهذا يَوْمُ الْبَعْثِ" «3».
در كلام خداى تعالى در مواضعى به آنچه گفته شد اشاره شده، و آن مواضعى است كه خبر مىدهد قيامت جز به ناگهانى و بدون خبر قبلى نمىآيد، مانند آيه زير كه مىفرمايد:
" ثَقُلَتْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لا تَأْتِيكُمْ إِلَّا بَغْتَةً يَسْئَلُونَكَ كَأَنَّكَ حَفِيٌّ عَنْها، قُلْ إِنَّما عِلْمُها عِنْدَ اللَّهِ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ" «4»، و آياتى ديگر.
و اين وجه، وجه عميق و دقيقى است، كه درك بيشتر آن احتياج به تدبرى كافى دارد تا به وسيله آن اشكالى كه ممكن است به ذهن برسد حل گردد، و آن اشكال اين است كه: اين وجه با ظواهر عدهاى از آيات قيامت نمىسازد، لذا سفارش مىكنم كه در آيه زير نيز به دقت نظر كنيد." لَقَدْ كُنْتَ فِي غَفْلَةٍ مِنْ هذا فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ" «5» و همچنين آيات ديگرى كه در اين معنا هست، و يارى كننده، خدا است.
" إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرُ مَنْ يَخْشاها" يعنى ما تنها اين تكليف را به عهده تو گذاشتهايم كه افرادى را كه دلواپس قيامتند از
(1) در صور دميده مىشود پس هر كس كه در آسمانها و زمين است هلاك مىشود. سوره زمر، آيه 68. (2) روزى كه قيامت بپا مىشود مجرمين سوگند مىخورند كه بيش از يك ساعت درنگ نكردند. سوره روم، آيه 55. (3) و آنهايى كه علم و ايمانشان داده بودند، (در پاسخ) مىگويند، نه، شما در حساب خدا از روزى كه مرديد تا روز قيامت درنگ كرديد، و همين است روز قيامت. سوره روم، آيه 56. (4) قيامت در آسمانها و زمين سنگين است، و به سراغتان نمىآيد مگر به ناگهانى، مردم از تو از وقت آن مىپرسند، كه گويا تو تاريخ آن را مىدانى، بگو علم آن تنها نزد خداى تعالى است، و ليكن بيشتر مردم نمىدانند. سوره اعراف، آيه 187. (5) سوره ق، آيه 22.