خود فعاليت كند ، بلكه فقط براي اينكه جمع كند فعاليت مي كند و هر چه هم جمع كند ، باز مي خواهد بيشتر و بيشتر جمع كند و جمع كردن او حدي ندارد . اسم اين [ حالت ] ، " آز " است . چنين آدمي آنجا كه مي خواهد بدهد ، ببخشد و يا احسان كند دچار " بخل " است اين بيماري ديگري است دچار " امساك " است و به تعبير پيغمبر اكرم " شح مطاع " ( 1 ) دارد ، يعني يك حالت رواني اي دارد كه آن حالت رواني حاكم بر اوست ، نه فكر و عقل و اراده اش . پول به جانش چسبيده و هيچ حساب و كتاب و عقل و منطقي در كار نيست والا اگر عقل و منطق در كار باشد ، مي فهمد كه اينجا جاي خرج كردن است ، يعني خير و مصلحت و منفعت و خوشي و سعادتش در خرج كردن است ، ولي بخل به او اجازه نمي دهد . حالت حرص و آز ، ضد اخلاق است ، يعني پائينتر از اخلاق است و بيماري است .

درجه سوم خودخواهي

انسان حالات ديگري نيز دارد . بيماري نفس انسان ، فقط اين نيست كه دچار حرص و آز مي شود ، دچار بخل مي شود ، بلكه انسان ، گاهي يك نوع بيماريهاي پيچيده اي پيدا مي كند كه از بيماريهاي تن پيچيده تر و مشكلترند ، بيماريهائي كه اساسا با منطق و عقل سازگار نيستند و فقط با روح همان بيمار سازگارند ، همان چيزهايي كه امروز عقده هاي رواني مي نامند ، مثل حالت " حسد " .

1 تعبير " شح " مال قرآن است : " و من يوق شح نفسه " ( سوره حشر ، آيه 9 ) .