است، از جمله در اين نقل:

با پدرم به مسجد آمدم. پيامبر صلي الله عليه و آله خطبه مى‏خواند... ¹ كه ظاهرا مراد، مسجد النبى است.

2. حَجّة البلاغ

اين نقل نيز از جابر بن سمره است. وى چنين مى‏گويد كه اين سخن را در آن حجّ عظيم ² و در سرزمين عرفات، ³ شنيده است.

نكته دوم. بهره‏گيرى پيامبر خدا از اجتماع عظيم امّت در عرفات، براى علنى كردن اين حقيقت، بسى آموزنده است. پيامبر صلي الله عليه و آله حديث ارجمند و سرنوشت‏ساز «ثقلين» را نيز، از جمله در اين جايگاه عظيم و مراسم پرشكوه، اعلام كرده است.

به طور كلّى، در اين مراسم بزرگ است كه «ثقلين»، براى هدايت امّت، همسان و همبر مطرح مى‏شوند، مصاديق عترت، روشن مى‏گردد و در پايان، «ولايت» به عنوان «كمال دين» رقم مى‏خورد و عدم ابلاغ آن، چونان تباه گشتن تمام رسالت، تلقّى مى‏گردد. گويا در اين جمع، پيامبر خدا نگاهى دوباره به تمام دين و تأكيد و تشريحى بر همه آيين دارد و نيز در اين واپسين روزهاى سفر، تأكيد بر «حج» و «ولايت». بنگريد كه امام باقر عليه السلام فرمود:

پيامبر خدا ، حج گزارد.... ⁴ نكته سوم. برخى از نقل‏هاى حديث، نكته‏اى سؤال‏انگيز و شايان توجّه دارند. برخى از نقل‏ها، حديث را تا جمله: «همه از قريش‏اند» دارند. اين نقل‏ها گوياى

1 -  المعجم الكبير: 2/197/1799.

2 -  ر.ك: مسند ابن حنبل: 7/405/20840 و 20843، و 7 / 408/20857، و 7 / 430/20992.

3 -  ر.ك: مسند ابن حنبل: 7/418/20922، و 7 / 424/20959 و 20960.

4 -  ر.ك: ص 237 (واقعه غدير).