دانش نامه امیر المؤمنین علیه السلام بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ

ادامه كلام، به ديگران پناه مى‏بَرَد، تا آن‏كه مى‏فهمد آن سخن، اين بوده است: «همگى از قريش‏اند».

تعبيرهاى گونه‏گون اين معنا، چنين است:

سپس مردم، همهمه كردند و سخن گفتند و من، كلام پيامبر صلي الله عليه و آله را از «همگى» نفهميدم. ¹ سخنى گفت كه مردم نگذاشتند بشنوم. ² سپس سخنى گفت كه مردم نگذاشتند بشنوم. پس به پدرم (يا پسرم) گفتم: سخنى كه مردم نگذاشتند بشنوم، چه بود؟ گفت: «همگى از قريش‏اند». ³ مردم، داد و فرياد كردند و من نشنيدم كه چه گفت. ⁴ درنگريستن و تأمّل در آنچه آورديم، پژوهنده را به نكاتى رهنمون خواهد شد كه خالى از فايده نيستند:

1. نشان مى‏دهد كه ماجراى خلافت و سرنوشت آينده امّت، بسى حساسيت‏برانگيز بوده است. هم پيامبر صلي الله عليه و آله ، چون به جان كلام مى‏رسد، آهنگ آن را فرو مى‏آورد، هم مردم، چون مى‏شنوند، عكس‏العملْ نشان مى‏دهند و جنجال مى‏كنند و به پذيرش آن، تن نمى‏دهند.

2. اين‏كه برخى روايات، «فرو كاستن كلام» و برخى، «جنجال و غوغا» را آورده‏اند، بعيد نمى‏نمايد كه هر كدام از اين تعبيرها، با موردى از نقل، مرتبط باشد. جابر، تصريح مى‏كند كه در مسجد، چون پيامبر صلي الله عليه و آله صدا را پايين آورد، نفهميدم و در حديثِ نقل شده در المسند احمد بن حنبل، تصريح دارد كه چون مردمْ جنجال كردند، نشنيدم.

1 -  مسند ابن حنبل: 7 / 429 / 20991، المعجم الكبير: 2 / 196 / 1795.

2 -  صحيح مسلم: 3 / 1453 / 9، مسند ابن حنبل: 7/428 / 20980.

3 - مسند ابن حنبل: 7 / 435 / 21020، الخصال: 472 / 23.

4 -  الخصال: 473 / 29.