" شبان " را براي حراست " گله " مي دانست ، نه گله را براي اطفاء خون آشامي شبان گرگ سيرت . اسلام حماسه آزادي توده ها به شمار مي رفت رهبر براي مردم يا مردم براي رهبر ؟ اين بود پرسش تازه اي كه اسلام در برابر فلسفه سياسي دنياي قديم و ايران ساساني به وجود آورده بود . در جنگهاي هفتصد ساله ايران و روم هيچگاه چنين مسئله اي در برابر توده ها مطرح نگشته بود . سياست خود كامه هر دو امپراطوري يكي بود : مردم براي رهبر ، توده ها فداي طبقات ممتاز ( 1 ) . . . بارگاه بي پيرايه علي در كوفه قرار داشت و موالي و ايرانيان با آن تماس نزديك داشتند سادگي آنرا تنها به وصف نميشنيدند بلكه براي العين با ديدگان خويش بخوبي ميديدند . از اينرو اگر توده هاي ستمديده ايراني بدين دعوت لبيك اجابت گفتند شگفتي ندارد( 2 ) .
نفوذ آرام و تدريجي
هر چه روزگار ميگذشت بر علاقه و ارادت ايرانيان نسبت به اسلام و بر هجوم روز افزون آنان به اسلام و ترك كيشها و آيينهاي قبلي و آداب و رسوم پيشين افزوده مي شد . بهترين مثال ، ادبيات فارسي است . هر چه زمان گذشته است تأثير اسلام و قرآن و حديث در ادبيات فارسي بيشتر شده است نفوذ اسلام در آثار ادبا و شعرا و حتي حكماي قرون ششم و هفتم به بعد بيشتر و مشهودتر است تا شعرا و ادبا و حكماي قرون سوم و چهارم . اين حقيقت از مقايسه آثار رودكي و فردوسي با آثار مولوي و سعدي و نظامي و حافظ و جامي كاملا هويدا است . در مقدمه كتاب " احاديث مثنوي " ( 3 ) پس از آنكه مي گويد : " از قديمترين
1. ديباچه اي بر رهبري صفحه . 272 2. ديباچه اي بر رهبري صفحه . 323 3. تاليف مرحوم بديع الزمان فروزانفر .