بروز اينگونه حوادث، در اذهان ساده لواحان، نشان نوعى قهر طبيعت و خشم خدايان به شمار مىآمد و چون از كيفيّت و علل آن خبر نداشتند، از خدا غافل مىشدند و به طبيعت بى جان متوجّه مىشدند. به خصوص، خورشيد پرستان و ماه پرستان، افكار خاصّى پيدا مىكردند.
خواندن نماز آيات، براى توجّه دادن به منشاء اصلى آفرينش و دگرگونيهاى طبيعت، يعنى خداى تواناست و درسى از توحيد به مردم مىآموزد.
روايت است كه هنگام درگذشت ابراهيم، فرزند كوچك پيامبر، خورشيد گرفت. مردم با خود مىگفتند كه اين كسوف و خورشيد گرفتگى، به خاطر فقدان پسر رسول خدا صلّى الله عليه وآله است. پيامبر خدا صلّى الله عليه وآله براى تصحيح افكار و برداشت ها منبر رفت و پس از حمد و ثناى پروردگار، فرمود:
ايُّهاالنّاسُ! اِنَّ الشَمْسَ والْقَمَرَ آيَتانِ مِنْ آياتِ اللّهِ، يَجْريانِ باءمْرهِ مُطيعانِ لَهُ لايَنْكَسِف انِ لِمَوْتِ اَحَدٍ وَ لا لِحَياتِهِ، فَاذَا انْكَسَفتا اَوْ واحِدةٌ مِنْهُما فَصَلُّوا
اى مردم! خورشيد و ماه، دو نشانه از نشانه هاى الهى اند، به فرمان او جريان دارند و مطيع اويند، و بخاطر مرگ يا زندگى كسى، گرفته نمى شوند. پس اگر هر دو يا يكى از آن دو گرفت، نماز بگذاريد.
پس از اين سخن، از منبر فرود آمد و با مردم نماز كسوف، خواند.(550)
دو درس از اين برخورد پيامبر مىآموزيم:
يكى، آن كه آن حضرت، ابتدا به روشنگرى افكار، پيرامون پديده طبيعى پرداخت، سپس به نماز ايستاد، و اين مىفهماند كه فهم و انديشه، مقدم بر عبادت و نماز است.
ديگر، اينكه چون مرد الهى و رسول به حق بود، حق را گفت و مردم را به خدا توجّه داد. بر خلاف آنانكه حيله گر و عوام فريب اند، كه از چنين حادثه اى، شايد به نفع خود و كسب وجهه، سوء استفاده كنند. و حتّى حوادث طبيعى را در مسير خواسته هاى نفسانى، تجزيه و تحليل و تاءويل نمايند.
امام صادق عليه السلام از پدرش نقل مىكند كه فرمود:
زلزله ها و گرفتگى ماه و خورشيد و بادهاى سخت و وحشت زا، از نشانه هاى قيامت است. هر گاه يكى از اينها را ديديد، به ياد بر پائى قيامت بيفتيد، به مسجدها پناه بريد و نماز بخوانيد.(551)
اين روايت نيز، توجّه دادن اذهان مردم، از طبيعت، به خداى طبيعت است و در نهايت با نماز، اين خداگرايى تكميل مىشود.