بنابراين فرد عاقل و بالغ كه قادر بر انجام وظايف شرعى باشد, در مقابل امرها و نهى هاى الهى مسوءوليت دارد و در صورت سرپيچى از آنها, عذاب خواهد شد و به پاداش اطاعت از آن فرامين هم خواهد رسيد. پس كودكان و افراد ديوانه و كسى كه قدرت بر انجام واجبات ندارد,مكلّف نبوده و عملى بر او واجب يا حرام نيست . از اين روست كه اگر ديوانه يا طفل دروغ بگويد, يا نماز نخواند عذاب نمى شود, گرچه ـ از فضل الهى ـ در موارد بسيارى , اعمال نيك آنها ثواب دارد; مثل اين كه اگر طفلى به طور صحيح نماز بخواند يا حج بجا آورد, پاداش دارد. امّامكلّف بر انجام اين اعمال نمى باشد و در صورت ترك
آنها عذاب نخواهد شد. گفتنى است ولىِّ آنها و نظام اسلامى نسبت به بسيارى از اعمال ناپسند آنها مسئولند و به همين سبب بر ولىّ طفل است كه او را از تجاوز به حقوق مردم باز دارد و بر حاكم است كه جهت حفظ نظم عمومى و اجراى عدالت او را تنبيه كند.
در يك تقسيم كلّى , تمام احكام دينى را به دو دسته تقسيم كرده اند:
* تكليفى
* وضعى
دستهء اوّل , احكامى است كه تكليف و وظيفهء انسان را نسبت به اعمال و رفتار وى مشخص مى كند, مانند واجب بودن نماز و حرام بودن ظلم .
دستهء دوم , احكامى است كه وضعيت و كيفيّت اشياء را در ارتباط با اعمال انسان مشخص مى كند, مثل صحيح بودن نماز يا باطل بودن روزه , طهارت برخى اشياء و نجاست برخى ديگر.
< شده="" باشد،="" مکلف="">