تشطير

تشطير آن است كه براى هر مصراعى از بيت سجعى جداگانه بياورند كه با سجع مصراع ديگر، تفاوت دارد مانند قول "ابى تمام":

"مرتغب فى الله" اى راغب فيما يقربه من رضوانه. و "مرتقب" اى منتظر ثوابه خائف عقابه. در اين بيت تدبير مبتداست و خبر آن در بيت سوم است:

كه سجع مصراع اول يعنى ميم منتقم با سجع مصراع دوم يعنى باء مرتقب تفاوت دارد. اگر از اختصاص اين فن به شعر- همچنان كه در تعريف آمد- صرف نظر كنيم، ممكن است در نثر نيز جريان يابد مانند: و اعظم ما هنالك بليه نزول الحميم و تصليه الجحيم و فورات السعير و سورات الزفير لا فتره مريحه و لا دعه مزيحه و لا قوه حاجزه و لا موته ناجزه. [ نهج البلاغه، خطبه ى 82. ]

و دشوارتر چيز آنجا بلاى فرود آمدن است در گرمى جهنم و بريان شدن در آتشى كه زبانه زند پى هم و تيز گشتن بانگ آن هر دم. نه لختى آسوده بودن و نه راحتى تا بدان رنج را زدودن، نه نيرويى بازدارنده تا در امان ماند و نه مرگى تا او را از اين بلا برهاند. [ منهاج البراعه ج 1 ص 208. ]