قرنهاى سوم و چهارم هجرى در تاريخ انديشه اسلامى اهميت فراوانى دارد. انديشمندان و فيلسوفان بزرگ اسلامى، از جمله فارابى، ابوعلى سينا، ابوحيان توحيدى، ابوسليمان سجستانى، صاحب بن عباد، ابوعلى مسكويه، ابن عامرى و اخوانالصفا همه در اين مقطع تاريخى زيستهاند و در حقيقت، اين دوران اوج شكوفايى فلسفه سياسى در اسلام است. پيشتر نويسنده كنكاشى در افكار سياسى معلم ثاني1، ابونصر فارابى، مؤسس فلسفه سياسى در اسلام به عمل آورد و با عنوان «انديشه سياسى فارابي» به خوانندگان تقديم شد.
در ادامه، آنچه اينك ارائه مىشود تأملى در فلسفه سياسى معلم ثالث،
1. عنوان «معلم» اصطلاحى است كه به شخصيتهاى مؤسس كه در سير تاريخ انديشه منشأ تحول و تأسيس فكرى بودهاند اطلاق شده است. اولين بار به ارسطو، «معلم» گفته شد، سپس ابونصر فارابى كه مؤسس فلسفه عمومى و سياسى در جهان اسلام بود، نامزد منحصر به فرد معلم ثانى شد. گسترش و شكوفايى فلسفه در دنياى اسلام سبب شد كه نامزد «معلم ثالث» بيش از يك نفر باشد، به همين دليل در تاريخ انديشه اسلامى سه نفر به نامهاى ابوعلى مسكويه، ابوعلى سينا و ميرداماد به «معلم ثالث» ملقب شدهاند. البته ميرداماد گاهى با لقب «معلم رابع» نيز ناميده شده است و ما نيز با همين لقب به تحقيق فلسفه سياسى او مىپردازيم. صدرالمتألهين شيرازى نامزد «معلم خامس» است و ما پيش از اين اجمالى از فلسفه سياسى او را در مجله «قبسات» شماره 10 و 11 به چاپ رسانديم. نگارنده در نظر دارد بعد از تكنگارىهاى انديشه سياسى، فلسفه سياسى اسلام را از معلم ثانى تا معلم خامس به زودى به انجام برساند. ان شاءا....