(وقل لعبادي يقولوا الَّتي هي أَحسن إِنَّ الشيطان ينزغ بينهم)[1] و (وقولوا للنّاس حسناً)[2] كه منظور از گفتن يا گفتار، خصوص برخورد لفظي نيست، بلكه مطلق رفتار و معاشرت ميباشد.
گرچه دفع هرگونه حمله به مرز اسلامي و طرد هر قِسمْ تخاصم و سركوب هرنوع تهاجم دشمن بيگانه لازم است، ليكن اگر در داخله حوزه اسلام، اختلاف و دشمني راه يافتْ، نبايد برادر مسلمان را كه به ظاهر دشمن شمرده شد، از پا درآورد و او را از بين برد، بلكه لازم است دشمني با وي را دفع كرد (نه او را).
دفع دشمن دشوار نيست، ولي از بين بردن دشمني و روي كارآوردن مجدّد دوستي هنر فرزانگان صالح است: (ولاتستوي الحسنة ولاالسَّيّئَة ادفع بالَّتي هي أَحسن فاذا الَّذي بينك وبينه عداوةٌ كأَنَّه ولي حميمٌ)[3]؛بدي و خوبي مساوي نيستند، تو (بدي) را به آن روشيكه نيكوتر است، دفع كن. دراين هنگام كسي كه بينتو و او دشمني است، گويا دوستِ مهرباني است.
بنابراين، حوزه اسلامي همانند محدوده خانواده است كه در مدار مهر و بر محور محبت ميگردد كه همواره صلاي معاشرت صحيح با خانواده؛ (وعاشروهنّ بالمعروف)[4]، در آن طنينافكن بوده و فصل و وصل آنها در گرو احسان و لطف است؛ (فإِمساكٌ بمعروفٍ أَو تسريحٌ بإِحسانٍ)[5]، و گرامي داشت بزرگسالان به دستور اين آيه اجرا ميشود:
[1] ـ سوره اسراء، آيه 53. [2] ـ سوره بقره، آيه 83. [3] ـ سوره فصّلت، آيه 34. [4] ـ سوره نساء، آيه 19. [5] ـ سوره بقره، آيه 229.