«ولاء» به معناي نصرت و محبت عبارت است از اينكه دو شيء در اثر قرب به همديگر، از دوستي يكديگر برخوردار بوده و ناصر و ياور يكديگر باشند، ولاء به اين معنا، هم در بين انسانها نسبت به يكديگر قابل تصور است و هم در بين خداي سبحان و بندگان؛ مانند دو انسان بينا كه هر دو هم ديگر را ميبينند و يا مانند دو انسان كه يكي بينا و ديگري نابينا است و بينا نابينا را ميبيند، اما نابينا از مشاهده بينا محروم است.
با توجه به اين كه در اين نوشته در مقام تبيين رهنمودهاي قرآن كريم به منظور «ولي الله» شدن انسان هستيم، لازم است پس از بيان معناي ولايت، بدانيم كه يكي از اسماي حسناي خداي سبحان «ولي» است و تنها «ولي» نيز اوست: (فاللّه هو الولي)[1]؛ يعني ولايت به معناي سرپرستي مخصوص خداي سبحان است. زيرا بر اساس توحيد افعالي و اين كه مؤثر حقيقي در هر چيز خداوند است، معقول نيست كه موجودي غير خداوند توان آن را داشته باشد كه سرپرست شيء يا شخصي باشد. از اين رو ولايت حقيقي مخصوص خداوند است.
پس از شناخت معناي ولايت، بحث پيرامون وجود و هستي ولايت در خارج به ميان ميآيد كه آيا ولايت در خارج وجوددارد يا خير؟
انسان به دليل اين كه يكي از حلقههاي وجود نظام هستي بوده و با همه موجودات در ارتباط است؛ يعني هم با خدا ارتباط دارد و هم با خود، هم با طبيعت ارتباط دارد و هم با انسانهاي ديگر، براي او هم ولايت يك جانبه قابل اثبات است و هم ولايت دوجانبه.
[1] ـ سوره شوري، آيه 9.