ابعاد حكمت عملي عبارت است از تهذيب نفس، پرورش و تزكيه روح، رشد اخلاق، تدبير منزل، كيفيت پرورش افراد و تربيت اولاد، اداره جامعه و سياست كشورهاي اسلامي و مناطقي كه بشر در آن به سر ميبرد. علي(عليه‌السلام) درباره امور ياد شده ارشاداتي دارد كه بايد از آنها در خط كلي و خطوط فرعي حكمت عملي استفاده كرد.
پيش از طرح مسايل حكمت عملي به بيان نقطه شروع حكمت در كلام رسول خداصلي الله عليه و آله و سلم ميپردازيم. از رسول خداصلي الله عليه و آله و سلم روايت شده كه آغاز علم و حكمت ترس از خداوند عزّوجل است:
«رأس الحكمة مخافة الله عزّ وجلّ»[1]. بنابر اين، شايسته است، مباحثي در خصوص ارتباط حكمت و ترس از خدا ارايه شود كه در اين ميان سرّ كلام حكيمانه رسول خداصلي الله عليه و آله و سلم نيز روشن خواهد شد.
دانشمند الهي با انسان نادان مساوي نيست؛ (قل هل يستوي الّذين يعلمون والّذين لايعلمون)[2]، همانسان كه ناپاك با پاك يكسان نيست؛
[1] ـ من لا يحضره الفقيه، ج4، ص272. [2] ـ سوره زمر، آيه 9.