مسأله . 1046 - شكيّات نماز 23 قسم است:
1ـ شكهايى كه نماز را باطل مى كند و آن 8 قسم است.
2ـ شكهايى كه نبايد به آن اعتنا كرد و آن 6 قسم است.
3ـ شكهاى صحيح و آن 9 قسم است كه شرح همه آنها در مسائل آينده به خواست خدا مى آيد.
1ـ شكهاى باطل
مسأله . 1047 - شكهاى هشتگانه اى كه نماز را باطل مى كند به شرح زير است:
1ـ شك در ركعتهاى نماز دو ركعتى مانند نماز صبح و نماز مسافر، ولى شك در نمازهاى مستحب دو ركعتى نماز را باطل نمى كند.
2ـ شك در ركعتهاى نماز سه ركعتى (مغرب).
3ـ شك در نماز چهار ركعتى هرگاه يك طرف شك ،يك باشد، مثل اين كه شك كند يك ركعت خوانده يا سه ركعت.
4ـ شك در نمازهاى چهار ركعتى پيش از تمام شدن سجده دوم در حالى كه يك طرف شك دو باشد (مانند شك دو و سه قبل از اتمام دو سجده).
5ـ شك بين دو و پنج يا بيشتر از پنج.
6ـ شك بين سه و شش يا بيشتر (البتّه اين شكها كمتر اتّفاق مى افتد ولى در عين حال بايد حكم آن روشن شود).
7ـ شك بين چهار و شش يا بيشتر، ولى در اينجا احتياط واجب آن است كه مانند شك چهار و پنج عمل كند، يعنى بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام كند و بعد
از نماز دو سجده سهو به جا آورد و سپس نماز را دوباره بخواند.
8ـ شك در عدد ركعتهاى نماز كه اصلاً نداند چند ركعت خوانده است.
مسأله . 1048 - اگر يكى از شكهاى باطل در اثناء نماز براى انسان پيش آيد نمى تواند نماز را بشكند، بلكه بايد اوّل مقدارى فكر كند اگر شك پابرجا شود، نماز را رها كند.
2ـ شكهايى كه اعتبار ندارد
مسأله . 1049 - شكهايى كه نبايد به آنها اعتنا كرد به شرح زير است:
1ـ شكّ بعد از محل
2ـ شكّ بعد از سلام
3ـ شكّ بعد از گذشتن وقت نماز
4ـ شكّ كثيرالشّك يعنى كسى كه زياد شك مى كند.
5ـ شكّ امام و ماموم
6ـ شكّ در نمازهاى مستحبّى و شرح هر يك از اينها در مسائل آينده مى آيد.
مسأله . 1050 - هرگاه در اثناء نماز بعد از گذشتن محل چيزى، شك كند آن را به جا آورده يا نه مثل اين كه بعد از داخل شدن در ركوع، شك در حمد و سوره كند و يا بعد از ورود در سجده شك در ركوع كند، در هيچ يك از اين موارد نبايد به شكّ خود اعتنا كند، خواه جزء بعدى ركن باشد يا غير ركن.
مسأله . 1051 - هرگاه در آيات حمد يا سوره شك كند، مثلاً موقعى كه وارد آيه دوم شده شك كند آيه اوّل را خوانده يا نه يا وارد كلمه اى از يك آيه شده، شك كند كلمه قبل را خوانده بايد بنابر احتياط برگردد و آن را به قصد قربت به جا آورد و بعد دنبال آن را ادامه دهد.
مسأله . 1052 - هرگاه بعد از ركوع يا سجود بداند ذكر واجب را گفته امّا نمى داند با
شرايط و بطور صحيح انجام داده يا نه، به شكّ خود اعتنا نكند.
مسأله . 1053 - اگر در حال برخاستن شك كند تشهّد را به جا آورده يا نه يا در حالى كه به سجده مى رود شك كند ركوع را به جا آورده يا نه احتياط واجب آن است كه برگردد و به جا آورد.
مسأله . 1054 - كسى كه نشسته يا خوابيده نماز مى خواند هرگاه موقعى كه حمد و تسبيحات مى خواند شك كند سجده يا تشهّد را به جا آورده يانه، بايد اعتنا نكند، امّا اگر پيش از آن كه مشغول حمد و تسبيحات شود شك كند بايد به جا آورد.
مسأله . 1055 - هرگاه قبل از گذشتن محل، شك كند و برگردد و به جا آورد، بعد معلوم شود آن جزء را انجام داده بود و بار دوم اضافه بوده، اگر ركن باشد نمازش باطل مى شود و اگر ركن نباشد صحيح است.
مسأله . 1056 - هرگاه بعد از گذشتن محل، شك كند و طبق دستور، اعتنا نكرده و بگذرد، بعد متوجّه شود كه آن عمل مشكوك را انجام نداده، هرگاه وارد ركن بعد نشده بايد برگردد و به جا آورد و اگر وارد ركن بعد شده نمازش صحيح است، مگر آن كه آن جزء مشكوكى كه ترك شده ركن باشد.
مسأله . 1057 - هرگاه شك كند كه «سلام» نماز را گفته يا نه يا شك كند درست گفته يا نه چنانچه وارد نماز ديگرى شده، يا مشغول كارى است كه نماز را به هم مى زند،و از حال نمازگزار بيرون رفته بايد به شكّ خود اعتنا نكند و اگر پيش از اينهاست بايد برگردد و سلام را بگويد.
مسأله . 1058 - هرگاه بعد از سلام نماز شك كند كه نمازش صحيح بود يا نه خواه شك مربوط به عدد ركعتهاى نماز باشد يا شرايط نماز، مانند قبله و طهارت و يا اجزاى نماز مانند ركوع و سجود، به شكّ خود اعتنا نمى كند.