شرح حديث «جنود عقل و جهل»
تأليف: علامه كبير، عارف باللَّه، مولانا، الامام، آية اللَّه العظمى سيد روح اللَّه موسوى خمينى (قدس سره)
فهرست مطالب
مقدمه تحقيق
روش تحقيق
[پيشگفتار]
مقدّمة
مقاله اولى در نقل لفظ حديث شريف است تيمّنا و تبرّكا
تنبيه:
مقاله دوّم در بيان شمّهاى از حقيقت عقل و جهل و بيان مراد حديث شريف
مقاله سوم در شمهاى از خصايص و صفات اين دو حقيقت عقليه و جهليه،
در بيان صفات جهل
توجيه ديگر در معنى اجاج
حكمة الهيّة در بيان سرّ آنكه عقل به نور حق نسبت داده شده و جهل به بحر اجاج
مقاله چهارم در بيان شمهاى از حقيقت اقبال و ادبار عقل و جهل كلّى و جزئى
در توجيه ديگر از اقبال و ادبار عقل است
تنبيه شريف و تحقيق لطيف بيان تفاوت بين ادبار عقل و جهل است
لطيفة عرفانية و حقيقة إيمانية
مقاله پنجم در شرح اجمالى از بعض الفاظ حديث شريف
نكتة
مقاله ششم در بيان و شرح جنود عقل و جهل از بعض وجوه،
مقصد اوّل [در بيان «خير» و «شر»]
فصل اوّل [مقصود از خير و شر]
فصل دوّم در توضيح و تشريح اين مقصود است
فصل سوّم
فصل چهارم [ضرورت اصلاح نفس]
مقصد دوم در بيان «ايمان» و «كفر» است
فصل اوّل [مقصود از ايمان]
فصل دوّم در توضيح و تتميم اين مطلب است
فصل سوم در استشهاد براى اين مقصد به دليل نقلى
فصل چهارم
فصل پنجم [راه تحصيل ايمان]
مقصد سوم در بيان «تصديق» و ضد آن است كه «جحود» است
فصل اول [مقصود از تصديق و جحود]
فصل دوم [اصلاح نفس از جحود]
مقصد چهارم در «رجاء» و ضد آن است كه «قنوط» است
فصل اول
فصل دوم در بيان فرق ما بين رجاء و غرور است
فصل سوم
فصل چهارم در كيفيت جمع بين خوف و رجا است
مقصد پنجم در بيان «عدل» و ضد آن است كه «جور» است
فصل اول [مقصود از عدالت و جور]
فصل دوّم [عدالت و جور در كتب اخلاقيه]
فصل سوّم [در تحصيل فضيلت عدالت]
مقصد ششم در «رضا» و ضد آن است كه «سخط» است
فصل اول [مقصود از رضا و سخط]
فصل دوم
فصل سوم در بيان مراتب رضا است
فصل چهارم [مبادى مقام رضا]
فصل پنجم [در بيان ابتلا مؤمنين]
فصل ششم در فضيلت رضا و ذم سخط از طريق نقل
مقصد هفتم در «شكر» و ضد آن است كه «كفران» است
فصل اول در معنى شكر است
فصل دوم [در مراتب شكر]
فصل سوم
فصل چهارم در نقل بعض احاديث شريفه در اين باب
مقصد هشتم در «طمع» و ضد آن است كه «يأس» است
فصل اوّل [مقصود از طمع و يأس]
فصل دوم [در بيان تأثير طمع و يأس]
مقصد نهم در «توكل» است، و ضد آن كه «حرص» است
فصل اوّل در بيان معنى توكل است
فصل دوم در اركان توكل است
فصل سوم در تعقيب اين باب و موعظت أولوا الألباب است
فصل چهارم در معرفت بعض مراتب و درجات توكل است
فصل پنجم
فصل ششم در مدح توكل و ذمّ حرص از طريق نقل
تتمّة
مقصد دهم و يازدهم در «رأفت» و «رحمت» و ضد آنها است كه «قسوت» و
«غضب» است
فصل اوّل [مقصود از رأفت و قسوت]
فصل دوم [در بيان تأثير رأفت]
فصل سوم [فرق ميان قساوت و غضب]
فصل چهارم [در بيان آنكه رأفت از لوازم فطرت مخموره و از جنود عقل است]
فصل پنجم [در بيان ثمرات قوّه غضبيه]
فصل ششم [در بيان انحراف قوّه غضبيّه]
فصل هفتم در ذكر جمله [اى] از احاديث شريفه در اين باب
فصل هشتم در ذكر مختصرى براى علاج غضب
فصل نهم در ذكر علاج غضب،
مقصد دوازدهم در «علم» است و ضد آن كه «جهل» است
فصل اوّل [مقصود از علم و جهل]
فصل دوّم [در بيان آنكه علم از افضل فضايل است]
فصل سوّم
فصل چهارم در ذكر شمّه مختصرى در فضايل علم از طريق نقل
مقصد سيزدهم در «فهم» است و ضد آن كه «حمق» است
فصل اوّل [مقصود از فهم و حمق]
فصل دوّم در تعقيب اين مقصد و موعظت در اين باب
فصل سوّم
مقصد چهاردهم در «عفت» است و ضد آن «هتك» است
فصل اوّل در بيان معنى عفّت است
تتميم
فصل دوّم [در بيان ثمرات قوّه شهويّه]
فصل سوّم [در بيان تأثير اعمال در قلب]
فصل چهارم [موعظت براى اصلاح نفس]
فصل پنجم در ذكر بعضى روايات در فضيلت عفّت
مقصد پانزدهم در «زهد» است و ضد آن كه «رغبت» است
فصل اول در معنى زهد و رغبت است
فصل دوّم در درجات و مراتب زهد است
فصل سوّم در بيان منزلت زهد نسبت به مقام سلوك انسانيّت و كمال روحانيّت
فصل چهارم [در بيان آنكه رغبت به دنيا موجب احتجاب از حق است]
فصل پنجم
فصل ششم در استشهاد به ادلّه نقليّه، در اين باب
مقصد شانزدهم در «رفق» و ضدّ آن است كه «خرق» است
فصل اوّل [در بيان معنى رفق و خرق]
فصل دوّم [در بيان دخالت رفق در امور انسان]
فصل سوّم
فصل چهارم در ذكر بعض از اخبار شريفه در اين باب و بيان اجمالى آنها
مقصد هفدهم در «رهبت» است و ضد آن «جرئت» است
فصل اوّل [در بيان معنى رهبت]
فصل دوّم در بيان اختلاف درجات خوف است
فصل سوّم
مقصد هيجدهم در «تواضع» است و ضدّ آن «كبر» است
فصل اوّل در معنى تواضع و كبر است
فصل دوّم در بيان درجات تواضع و تكبر است
فصل سوّم [شرح صدر و ضيق صدر]
فصل چهارم [موعظت در اين باب]
فصل پنجم در شمّه [اى] از احاديث شريفه در اين باب
فصل ششم در شمّه [اى از] احاديث درباره تكبّر
فصل هفتم
مقصد نوزدهم در «تؤده» و ضد آن است كه «تسرّع» است
فصل اوّل [در بيان آنكه تؤده و تسرّع از صفات ظاهره و باطنه است]
فصل دوّم [در بيان مقصود از تؤده و تسرّع]
فصل سوّم
مقصد بيستم در «حلم» است و ضد آن كه «سفه» است
فصل اوّل [در بيان معنى حلم و سفه]
فصل دوّم [در بيان ثمرات قوّه غضبيّه]
فصل سوّم [در بيان خطرات انحراف قوّه غضبيّه]
فصل چهارم در بيان علاج غضب در حال فوران آن
فصل پنجم در علاج اساسى سفه و افراط غضب به علاج اسباب مهيّجه آن
فصل ششم در بيان تحصيل ملكه حلم است
فصل هفتم در ذكر فضايل حلم از طريق منقول
مقصد بيست و يكم در «صمت» است، و ضد آن كه «هذر» است
فصل اوّل [در بيان فوائد صمت است]
فصل دوّم در بيان زيانهاى هذر و هذيان و اشتغال به كلام باطل و لغو، و سخنان
بيهوده بىفائده
فصل سوّم در ذكر فضايل «صمت» و عيوب «هذر» از طريق نقل
فصل چهارم
مقصد بيست و دوّم در «استسلام» است، و ضد آن «استكبار» است
فصل اوّل [مقصود از استسلام و استكبار]
فصل دوّم [در بيان آنكه استسلام از جنود عقل و استكبار از جنود جهل است]
مقصد بيست و سوّم در «تسليم» و ضد آن است كه «شك» است
فصل اوّل [مقصود از تسليم و شك]
فصل دوّم [در بيان فوائد تسليم]
فصل سوّم
مقصد بيست و چهارم در «صبر» و ضد آن است كه «جزع» است
فصل اوّل [مقصود از صبر و جزع]
فصل دوّم در بيان مراتب صبر است
فصل سوّم در بعض مراتب صبر، كه مخصوص به اهل سلوك و كمّل اولياء است
فصل چهارم
فصل پنجم [در بيان احاديث در اين باب]
مقصد بيست و پنجم در «صفح» و ضد آن است كه «انتقام» است
فصل اوّل [در بيان ثمرات صفح و مضرّات انتقام]
فصل دوّم در ذكر بعضى از احاديث شريفه در اين باب