شخص بستگى دارد. بنابراين ـ چنانكه در گفتار بعدى نيز خواهيم گفت ـ مجازات همگان يكسان نيست.
چرا در قبر پرسش مىشود؟ مگر خدا از كردار همه انسانها آگاه نيست؟
شكى نيست كه پروردگار بىهمتا بر تمام كردارهاى آشكار و پنهانى همگان آگاه(2) و از رگ گردن به انسانها نزديكتر است(3) و از انديشههاى نفسانى نيز كاملاً آگاهى دارد.(4)
چون فهم اين مطلب قدرى دقيق است، با بيان مثالى آن را توضيح مىدهيم: آموزگارى، پس از يك سال تدريس، همه شاگردان كلاس خود را مىشناسد؛ يا مىتواند بدون امتحان، عدهاى را قبول و برخى ديگر را مردود كند؟
تفاوت بين امتحان گرفتن و نگرفتن را در زير نشان مىدهيم:
1 ـ نفس امتحان گرفتن، سبب تلاش بيشتر مىشود واگر امتحان نباشد، حتى دانش آموزان زرنگ نيز تلاش و كوشش لازم را نمىكنند.
(1). موضوع اين بحث برگرفته از كتاب معاد شهيد دستغيب است؛ ولى نظم، در عبارات و شيوه نگارش از نگارنده است. (2). شورى (42) آيه 12: «انه بكل شيء عليم». (3). ق (50) آيه 16: «نحن اقرب اليه من حبل الوريد». (4). ق (50) آيه 16: «و نعلم ماتوسوس به نفسه».