نهج البلاغه، به معناى روش رسا و بجا سخن گفتن، نامى است كه شريف، محمد بن ابى احمد موسوى مكنى به ابوالحسن و ملقب به سيد رضى، بر مجموعه گردآورده خود از سخنان مولاى متقيان على "ع" نهاده است.
نهج البلاغه، مشهورترين و ماندگارترين اثر سيد رضى است كه آن را در سال 400 هجرى، يعنى شش سال پيش از وفات خود، با استفاده از دانش وسيع، ذوق سرشار و گزينش نيكوى ادبى خود گزيده اى بى مانند از خطبه ها، كلمات، نامه ها، وصيت نامه ها، بخش نامه ها، كلمات كوتاه حكمت آميز، چند دعا و يك پيمان نامه از اميرالمؤمنين "ع" را گردآورى نموده است.
نهج البلاغه، دائرةالمعارفى از فرهنگ اسلامى است كه پس از قرآن كريم و احاديث نبوى، مهم ترين منبع شناخت اسلام و ارزش هاى دينى گشته است؛ چشمه سارى زلال كه از تجليات وجود ملكوتى اميرالمؤمنين سرچشمه گرفته است و گلستانى بى مثال كه رايحه وحى الهى و شميم كلام نبوى از آن استشمام مى شود؛ كتابى كه دربرگيرنده حكمت هاى متعالى، مواعظ نورانى، سلوك الهى، نظام تربيتى، آيين حكومتدارى، سنت هاى تاريخى و عرفان حقيقى است؛ صحيفه اى انسان پرور و جامعه ساز كه علاوه بر راه روشن بلاغت، راه روشن هدايت گشته است.
پس از انقطاع وحى الهى، كتابى از نظر اعتماد و اطمينان چون نهج البلاغه تدوين نشده است. نهج البلاغه، راه روشن علم و عمل، صدف مرواريدهاى حكمت و گنجينه ياقوت هاى سخن است. موعظه هاى رسا و پرنفوذ آن در ميان خطبه ها و نامه ها قلب ها را مجذوب مى سازد و كلمات قصار و حكمت هاى كوتاه آن ضامن سعادت دنيا و آخرت است. [ تهرانى، آقابزرگ، الذريعة الى تصانيف الشيعه، ج 14، ص 111.]
نهج البلاغه در مقام تزكيه و تعليم، هم دوش قرآن كريم، دستورالعملى جامع براى رسيدن به سعادت اين جهانى و سيادت آن جهانى است؛ با اين تفاوت كه قرآن را حامل وحى الهى بر قلب پيامبر نازل كرده است و نهج البلاغه انشاى باب مدينه علم پيامبر، سرور يكتاپرستان و پيشواى پرواپيشگان، على "ع" است.
درباره نهج البلاغه و محتواى آن از ديرباز بحث ها شده و بر آن شرح ها، تفسيرها و ترجمه هايى به زبان هاى گوناگون نوشته اند، صدها كتاب و مقاله درباره نهج البلاغه نوشته شده است به طورى كه گردآورى همه آن ها كتابخانه اى بزرگ را سامان مى دهد. در اين نوشتار با استفاده از منابع و ذخايرى كه دانشمندان و نويسندگان شيفته سخنان مولا، در موضوع نهج البلاغه از خود به يادگار گذارده اند، به معرفى اجمالى اين كتاب شريف و بررسى آن چه درباره آن نگاشته شده است، در شش بخش مى پردازيم.