هندوانه

م.شريعت پناهى

تاريخچه, خواص, نگهدارى و روشهاىمصرف و مرباى پوست هندوانه

زادگاه اوليه هندوانه افريقا است برخى از گياهشناسان اعتقاد دارند سرخ پوستان آمريكايى اولين كسانى بودند كه به ارزش اين ميوه و پرورش آن روى آوردند.

اين ميوه پرخاصيت انواع مختلفى دارد و در بسيارى از نقاط مختلف دنيا از مناطق خشك و نيمه خشك گرفته تا محلهاى مرطوب كاشته مى شود. براى هر منطقه اى كشت نوعى هندوانه كه با محيط سازگارى دارد توصيه مى گردد. با اينكه در مناطق سردسيرى چون آذربايجان و همدان نيز بعمل مىآيد, كاشت آن در نواحى جنوبى كشور و حاشيه كوير هم با موفقيت روبرو گشته است.

اين ميوه شيرين و خوشمزه ميوه هميشگى كوير نشينهاست, در اين مناطق در گرمترين روزهاى سال از آن به جاى آب استفاده مى كنند.

بذر آن نيز آجيل شبهاى دراز زمستان است و از پوستش مرباى پرخاصيتى تهيه مى كنند.

به اعتقاد عده اى از گياهشناسان هندوانه از عربستان و حجاز به مملكت ما منتقل گشته و از دو هزار سال پيش ايرانيان با كشت وكار آن آشنا شدند.

انواع هندوانه:

همان طور كه گفته شد هندوانه انواع بسيار زيادى دارد. وضعيت گلهاى آن طورى است كه به آسانى مى توان بوسيله تغييرات ژنتيكى انواع متنوعى از آن را توليد كرد.

معروفترين هندوانه هاى ايرانى عبارتند از:

بهار همدان, بابل, آستارا, محبوبى و...

ازميان نژادهاىآمريكايى كه در ايران هم پرورش داده مى شود نژاد (چارلستون گرى]charleston-gray](ازسايرين مشهورتراست

چارلستون گرى ميوه مناسبى براى باغچه خانه هاست.

بد نيست با چند نژاد ديگر اروپايى هندوانه آشنا شويد, اسامى كه براى اين هندوانه ها انتخاب شده است عبارتند:

ديكس كوئينى]dixie-queen]

الماسى سياه

زودرس كاندا

هندوانه كنگو

غرور فلوريدا

عسل طلائى

كوتوله بازار

شيرين آتشين

شكر بچه

خوشى خانواده

چارلستون سلطنتى

و دهها نوع ديگر كه از ذكر نام آنها خوددارى مى كنيم.

هندوانه هاى بدون تخمه:

اين هم دستاورد ديگرى از علم ژنتيك است.

براى توليد اين نوع هندوانه در ژنهاى بذر هندوانه تغييراتى داده مى شود بطورى كه در نسل بعد انواع درشت و عظيم الجثه توليد مى شود, انواعى كه عقيم و بدون بذر هستند.

در توليد هندوانه بدون تخمه كه اول بار توسط يك دانشمند ژاپنى انجام شد از مواد شيميائى استفاده گرديد, و از آنجايى كه توليد اين نوع هندوانه مقرون به صرفه نبود فقط به منظور تحقيقات و يا براى عرضه در نمايشگاههاى توليد هندوانه هاى بدون تخمه ادامه پيدا كرده.

هندوانه ابوجهل:

اين نوع هندوانه در اغلب كشورهاى آمريكايى كشورهاى حاشيه درياى مديترانه, و مناطق جنوبى ايران پيدا مى شود. نام ديگر آن حنظل است, در واقع ابوجهل نام فارسى اين گياه مى باشد, ميوه آن به اندازه نارنج بوده و سبز رنگ است كه به تدريج بعد از رسيدن زرد مى شود. اين هندوانه كه سمى مى باشد هيچ گونه كار برد غذايى ندارد و از پوست آن بعنوان دارو استفاده مى شود.

انتخاب هندوانه

هندوانه زمانى شيرين و قرمز رنگ مى شود كه كاملا رسيده باشد با اين حساب بهتر است انواع درشت و رسيده را انتخاب كنيد.

در صورتى كه قصد داريد آن را براى مدت طولانى نگهدارى نماييد سراغ انواعى برويد كه پوستشان ضخيم زيرا انواع پوست كلفت براى مدت بيشترى قابل نگهدارى بوده و ديرتر فاسد مى شوند.

در صورتى كه هندوانه بريده نشود براى مدت بيشترى قابل نگهدارى است اما اگر خواستيد هندوانه بريده را براى وقت ديگرى نگهدارى كنيد پيشنهاد مى كنيم آن را در داخل كيسه هاى پلاستيكى قرار داده و در يخچال بگذاريد. به اين ترتيب سالمتر مى ماند.

مواد درونى:

مواد موجود در هندوانه عبارتند از:

آب, پروتئين, مواد چرب, هيدراتهاى كربن كلسيم, فسفر, آهن, سديم, پتاسيم, ويتامينa, تيامين, رايبوفلاوين, نياسين, و ويتامينc.

خواص هندوانه:

طبع اين ميوه سرد است و براى افراد گرم مزاج بسيار مفيد مى باشد.

خون را رقيق مى كند و در موارد تب نيز مى تواند مصرف گردد.

كسانى كه به سنگ كليه و سنگ مثانه مبتلا هستند بهتر است تا مى توانند اين ميوه را نوش جان كنند, چون كليه ها و مثانه ها و مجارى ادرار را زهكشى مى كند و سنگها را خرد مى نمايد.

آب هندوانه نوشابه خوشمزه اى است كه سبب تقويت معده مى شود.

مضرات هندوانه:

مضر طحال است و افراد سرد مزاج بهتر است آن را زياد نخورند.

حكماى سنتى معتقد بودند كه هندوانه را نبايد قبل از صبحانه و به صورت ناشتا مصرف كرد, همچنين ابراز داشته اند كه زياده روى در مصرف آن موجب ضعف قوه بينايى گشته و درد ميان مفاصل را تشديد مى كند.

فوائد بذر هندوانه:

در بذر هندوانه مقدارى روغن وجود دارد, همچنين از ويتامينc سرشار مى باشد. روغن آن خواصى شبيه به روغن بادام دارد, طبع آن سرد است و سنگ كليه و مثانه را خرد مى كند.

پوست هندوانه:

مرباى پوست هندوانه مرباى خوشمزه و در عين حال پرخاصيتى است. اين نوع مربا ضعف معده را برطرف ساخته و درد سينه را فرو مى نشاند.درچين ازپوست هندوانه براىمعالجه يرقان وديابت سودمى برند.

مرباى پوست هندوانه

پوست هندوانه يك كيلوگرم

شكر يك ونيم كيلوگرم

گلاب نصف ليوان

دانه هل نكوبيده دو قاشق سوپخورى

آبليمو نصف استكان

آهك دو كيلو

ابتدا پوست هندوانه را شسته سپس قسمت بيرونى آن كه سبز رنگ است و همچنين بخش قرمز رنگ داخل آن را جدا مى كنيم آنچه باقى مى ماند پوست سفت و سفيد رنگى است كه براى تهيه مربا به كار مى رود.

پوستها را به برش هاى نازكى تبديل كرده سپس آب و آهك را در ظرفى ريخته و بهم بزنيد تا آهك رسوب كند.

آب زلال آهك را كه صاف شده است روى پوست ها ريخته و بگذاريد به همين حالت براى مدت يك شبانه روز در آب آهك بماند. سپس برشهاى پوست هندوانه را از آب آهك خارج ساخته خوب با آب سرد چند بار بشوييد.

بعد از شستشو, پوست هندوانه بايد در آب پخته شود زمانى كه آن را پختيد آبكش كنيد تا آب آن برود. حالا همه چيز براى تهيه مربا آماده است, شكر را در ظرف ريخته و روى آن آب اضافه كنيد. براى هر يك كيلوگرم شكر, سه ليوان آب استفاده كنيد. محلول آب و شكر را روى چراغ بگذاريد تا خوب جوش بخورد زمانى كه شربت تهيه شد, آن را صاف كرده و ورقه هاى پوست هندوانه را در آن ريخته مجددا روى چراغ بگذاريد تا جوش بيايد. كفهاى آن را بگيريد. زمانى كه قوام آمد روى آن هل و گلاب و آب ليمو اضافه كنيد. موقعى كه كاملا شفاف وشكننده شدآن راازروى چراغ برداريد تا به تدريج سرد شود.