عجله و شتابزدگى به عنوان يك خوى زشت و ناپسند كه در اعمال انسان به صورتهاى گوناگون آشكار مى شود،به اين معنى است كه انسان،پيش از فراهم شدن مقدمات انجام كار، اقدام به انجام آن كند،كارى كه نتيجه آن چيزى جز شكست ياانجام ناقص نخواهد بود.
اين بدان مى ماند كه انسان ميوه را پيش از رسيدن و قابل استفاده شدن از درخت بچيند، كارى كه نتيجه اش ضايع شدن ميوه يا كم شدن فايده آن است.يا اين كه قبل ازآمادگى زمين، بذر افشانى كند كه نتيجه اش نابودى بذر يا كاهش محصول خواهد بود.
امير مؤمنان على عليه السلام مى فرمايند:«و مجتنى الثمرة لغير وقت ايناعها كالزارع لغيرارضه،كسى كه ميوه را پيش از رسيدن بچيند،همچون كسى است كه بذر خود را در زمين نامناسبى(مانند شوره زار)بپاشد.(كه نيرو و سرمايه خود را تلف كرده و نتيجه اش عايدش نمى شود.» (33)
«عجول »به افرادى گفته مى شود كه در گفتار و رفتار و سؤال و درخواست خود،دستپاچه اند و صبر و حوصله لازم را براى رسيدن به مقصد،از راه صحيح آن ندارند،به همين دليل،اغلب گرفتار مشكلات و ناكامى ها مى شوند.
نقطه مقابل «عجله و شتابزدگى »،تانى،اناة،خويشتن دارى،تحمل،حوصله،طانينه ووقار است.
«عجول »را نبايد با«سرعت »كه بار مثبت دارد،اشتباه كرد.سرعت آن است كه انسان بعد از فراهم شدن مقدمات،اتلاف وقت نكند و فرصت را از دست ندهد و به سوى مقصد بشتابد، كارى كه مسلما سبب پيروزى و نجات و موفقيت است.در مواردبسيارى،ميان مصاديق و موارد عجله و سرعت اشتباه شده است و يا گروهى براى توجيه اعمال نادرست خود،تنبلى و بى حالى و از دست دادن فرصتها را تحت عنوان ترك عجله و شتابزدگى توجيه مى كنند،در حالى كه فرق اين دو كاملا واضح و روشن است واين كه مى بينيم،بعضى از روايات،عجله را از اسباب پشيمانى و تانى را سبب سلامت شمرده است،به خاطر همان است كه در بالا اشاره شد.
اين سخن را با حديثى از امير مؤمنان على عليه السلام كه بيان روشنى بر تفاوت مفهوم عجله وسرعت در كارهاست،پايان مى دهيم:«اياك و العجلة بالامور قبل اوانها،و التساقطفيها عند امكانها،از شتاب كردن در كارها،قبل از رسيدن موعد آنها بپرهيز و نيز از سستى در كارها به هنگام رسيدن زمان آن(و فراهم شدن اسباب)بپرهيز.» (34)