سوره مباركه «نور»، بيست و چهارمين سوره از سوره هاى اين كتاب پرشكوهِ خداست و مناسب است كه پيش از آغاز ترجمه و تفسير آن به نكاتى از شناسنامه اش بنگريم:
نام روح بخش و دلنواز اين سوره مباركه همانگونه كه آمد، سوره نور است و اين نام بلند و جاودانه از آيه سى و پنجم آن برگرفته شده است كه مى فرمايد:
اللّه نور السّموات و الأرض.
خدا نور آسمانها و زمين است.
افزون بر اين آيه و اين تناسب، در اين سوره برنامه هاى متنوّعى به منظور زدودن آثار گناه و زشتى در نظر گرفته شده است كه با دقّت و تدبّر، و عمل شايسته و بايسته و همه جانبه و انسانى به آنها مى تواند زنگارهاى ناپاكى و آلودگيهاى اخلاقى و جنسى را از جامعه پاك، و مردم را به زيور عفاف و مرواريد پاكى و نجابت و گوهر پاكدامنى آراسته سازد و بدين وسيله دلها را نورباران، چشم ها را روشن و چهره ها را سپيد و نورانى سازد.
از ديدگاه همه محدثان و مفسّران، همه آيات اين سوره مباركه، در مدينه بر قلب پاك پيامبر نور فرود آمده است.
افزون بر اين اتفاق آراء و ديدگاه، محتواى سوره مورد بحث نيز نشانگر آن است كه كه در بردارنده ويژگيهاى سوره هاى «مدنى» است چراكه از آغاز تا پايان آن بيشتر، از پندهاى جاودانه و اندرزهاى انسانساز و رهنمودهاى عقيدتى و زيربنايى، چهره قانونگذارانه و بيان مقرّرات براى فرد، خانواده و جامعه دارد و اين نشانگر آن است كه در مدينه و به هنگام تشكيل جامعه نوبنياد اسلامى به دست فرزانه و تواناى پيامبر، فرود آمده است.
اين سوره به باور قاريان عراق و شام داراى 64 آيه، و به باور حجازيها داراى 62 آيه مى باشد و دليل اختلاف نيز در آيات 37 و 44 است كه خواهد آمد.
گفتنى است كه اين سوره داراى واژه و حرف است و به بخشهاى گوناگونى قابل تقسيم مى باشد.
1 - از پيامبر گرامى آورده اند كه فرمود:
من قرأ سورة النّور اعطى من الأجر عشر حسنات بعدد كلّ مؤمنة و مؤمن فيما مضى و فيما بقى (148)
كسى كه سوره نور را بخواند و در انديشه عمل به محتواى آن باشد و تا سرحد توان بدان عمل كند، خدا به شمار هر زن و مرد توحيدگرا و ايمان دارى از گذشتگان و آيندگان، ده پاداش و حسنه به او ارزانى خواهد فرمود.
2 - و نيز در اين مورد از ششمين امام نور حضرت صادق 7 آورده اند كه فرمود:
حصّنوا اموالكم و فروجكم بتلاوة سورة نور، و حصّنوا بها نسائكم فانّ من ادمن قرائتها فى كلّ يوم او فى كلّ ليلة لم يزن احد من اهلبيته ابداً حتّى يموت.(149)
ثروت و داراييهاى خود و نيز دامان عفت و پاكدامنى تان را در پرتو تلاوت خالصانه اين سوره از تباه گرديدن پاس داريد و در پرتو محتواى آن و نيز خواندنش، زنان و دختران جامعه خويش را در دژ عفت و پاكدامنى و معنويت، از زشتى و ننگِ بى عفّتى و لغزش، مصون و محفوظ بداريد؛ چراكه هر كس در زندگى به تلاوت اين سوره ادامه دهد واز آيات آن درس بگيرد هرگز در عمر خويش شاهد لغزش و بى عفّتى فردى از خاندانش نخواهد بود و آنان در پرتو محتواى عفت آموز و انسانساز اين سوره، راه پاكى و نجابت را گام خواهند سپرد؛ و نيز تلاوت كننده اين سوره، پس از مرگ بوسيله هفتاد هزار فرشته تا كنار آرامگاهش همراهى مى شود و آنان از بارگاه خدا براى او آمرزش و بخشايش مى خواهند تا به خاك سپرده شود.
يادآورى اين نكته زيبنده است كه منظور، تلاوت هدفدار و آگاهانه و خالصانه براى درس گرفتن و عمل به مفاهيم بلند و برنامه هاى انسانساز آن در زندگى است؛ و نه زيبا خواندن و مسابقه دادن و به نواى دل انگيز تلاوت آن بسنده كردن و دلخوش داشتن.
اين سوره مباركه، با ياد خدا و رحمت و بخشايش او بر بندگان آغاز مى گردد و از آنجايى كه نام ديگرش سوره عفت و پاكدامنى است، با ترسيم يك سلسله تدابير سازنده و كارآمد در جلوه ها و ابعاد گوناگون براى تشكيل خانواده و تنظيم روابط قانونى و عادلانه جنسى، و بيان مقررات گوناگون براى پاكى و پاكدامنى فرد و جامعه و پاسدارى خردمندانه و عملى از عفت عمومى، مفاهيم بلند و معارف انسانساز و پند و اندرزهاى هشدار دهنده و فرهنگ شرافت ساز و شرافت آفرينى را طرح نموده، و آنگاه با به تابلو بردن درسهاى گوناگون فكرى، عقيدتى، خانوادگى، اجتماعى، اخلاقى، روانى، روحى، اين جهانى و آن جهانى پايان مى پذيرد.
اگر بخواهيم دورنمايى از مفاهيم و معارف ارجدار اين سوره را در يك نگاه بنگريم و به نمايش گذاريم با اين موضوعات سازنده روبرو مى گرديم:
- در راه پاكدامنى و عفت عمومى؛
- كيفر دردناك تهمت تراشى؛
- كيفر تهمت به همسر؛
- ماجراى «افك»؛
- چرا سوءظن!؛
- باران نكوهش بر مردم بى تفاوت؛
- هشدار از پيروى شيطان؛
- هشدار از تندرويها؛
- برخى از گواهان رستاخيز؛
- پديده برهنگى و چشم چرانى؛
- فرمان تشكيل خانواده؛
- نور آسمانها و زمين؛
- مفهوم اين مثال زيبا؛
- كارهاى سراب گونه؛
- زنجيره اى از نشانه هاى قدرت خدا؛
- چهره هاى گوناگون حيات؛
- راز ناشناخته؛
- بيست و يك نشان از آن بى نشان؛
- شش نشان رستگارى؛
- هر كس مسئول عملكرد خويش است؛
- نظام عادلانه جهانى در واپسين حركت تاريخ؛
- مقرّرات ورود به قلمرو خصوصى ديگران؛
- ادب در برابر پيامبر.
و ده ها نكته ارزشمند ديگرى كه خواهد آمد، ان شاء اللّه.