رضا استادي
بسم الله الرحمن الرحيم
هو الذى انزل عليک الكتاب منه آيات محكمات هنّ ام الكتاب و اخر متشابهات فاما الذين فى قلوبهم زيغ فيتبعون ما تشابه منه ابتغاء الفتنة و ابتغاء تأويله و ما يعلم تأويله الا الله والراسخون فى العلم يقولون آمنا به كل من عند ربنا و ما يذكر الا اولوالالباب[1]
او است که کتاب (قرآن) را بر تو نازل کرده، بخشي از آيات آن «محکمات» هستند و اين محکمات «ام کتاب» مي‌باشند و بخشي ديگر از آيات آن «متشابهات» هستند پس کساني که در دلهاشان کجي و انحراف است آيات متشابه آن را پيروي مي‌کنند و منظورشان فتنه جويي و تأويل آيات متشابه است، در صورتي که جز خدا و راسخان در علم، تاويل آنها را نمي‌داند[2] (و راسخان در علم) مي‌گويند: به قرآن ايمان داريم همه آيات آن از نزد پروردگارمان نازل شده است و جز صاحبان عقل و لب پند و اندرز نگيرند و يادآور نشوند.
صرف نظر از رواياتي که در تفسير«و ما يعلم تأويله الا الله و الراسخون في العلم...» مي‌توان از آنها الهام گرفت در اين جمله دو احتمال است:
1.«الراسخون» عطف به «الله» باشد و آيه اينطور معني شود: تأويل متشابهات را کسي جز خدا و راسخان در علم نمي‌داند.
2.«الراسخون» مبتدا باشد و آيه اين طور معني شود: تأويل متشابهات را جز خدا هيچ کس نمي‌داند يعني حتي راسخان در علم هم تأويل متشابهات را نمي‌دانند.
و بنابر احتمال دوم سه جور مي‌توان گفت:
1. راسخان در علم تأويل هيچ يک از آيات متشابهات را نمي‌دانند.
2. راسخان در علم، تأويل همه متشابهات را نمي‌دانند نه اينکه تأويل هيچ يک را ندانند.
3. راسخان در علم، محتملات هر آيه متشابه را مي‌دانند اما نمي‌دانند کدام يک از آنها مقصود است.[3]
روشن است که اگر معني اول يا احتمال دوم و سوم از معني دوم صحيح باشد علم به تأويل براي راسخان در علم، اثبات شده است البته در معني اول، علم تفصيلي نسبت به تأويل همه آيات متشابهات، و در احتمال دوم از معني دوم، علم تفصيلي به تأويل بخشي از متشابهات، و در احتمال سوم از معني دوم، علم اجمالي به تأويل متشابهات، بخلاف اينکه احتمال اول از معني دوم صحيح باشد.
براي رفع اين ترديد و روشن شدن معني آيه بايد به روايات مراجعه کنيم و ببينيم در روايات از آن چهار احتمال کدام يک تأييد شده است: