خوش بيني به صحابه به ويژه از سوي اهل سنت که تمامي صحابه را عادل و مورد وثوق مي دانند موجب گرديد زمينه مناسبي براي جعل حديث و سوء استفاده افراد مغرض پيدا شود.
در روايتي که جابر بن عبدالله از رسول خدا نقل نموده چنين آمده است:
«لاتمس النار مسلماً ر آني أو ر آي من ر آني»(131)
آتش کسي که مرا ديده يا کسي را ديده که مرا ملاقات نموده، نمي سوزاند.
ابن اثير با صراحت مي گويد:
«صحابه در جميع امور با ساير راويان مساويند مگر در جرح و تعديل، آنان همه عادلند و هيچ جرحي متوجه آنها نيست زيرا خداي متعال آنها را ستوده و تعديل نموده است.»(132)
چنين اعتماد محکمي به صحابه و سخنان آنان و پذيرش هر چه نقل نموده اند زمينه ورود ده ها حديث جعلي را فراهم نمود. اصحابي که برخي از جنگ فرار نمودند، برخي ترک نماز جمعه کردند، داستان افک را ساختند و ده ها مورد ديگر که در جاي خود قابل بررسي است چگونه ميتوان به همه روايات آنها اعتماد نمود و همه مطالبشان را پذيرفت؟
مقصود از اين عنوان آن است که نظري عدالت صحابه موجب اعتماد به گفتار آنان گرديد و به اين ترتيب سخنان صحابه حتي افرادي که اهل نفاق و دورويي بودند تأييد گرديد و از اينجا زمينه براي ورود احاديث جعلي پيدا شد.
حرکت نامبارک و خطرناک وضع حديث به انگيزه هاي مختلفي که ذکر گرديد، ده ها سال منابع روايي را مورد تهديد قرار داد. دروغ پردازان با شيوه ها و شگردهاي مختلف مطالب سره و ناسره را با هم آميخته، گاه براي مطلبي نادرست سند درست نموده و گاه متن حديثي صحيح را دستکاري نمودند.
آنچه در اين مقاله گذشت، گزارشي تحقيقي از عمده ترين اسباب و دواعي اين بلاي شوم بود، حرکت خطرناک وضع حديث دلسوزان و ارباب جوامع روايي را بر آن داشت تا به مقابله جدي پرداخته و ضمن پالايش مجعولات، امکان دستيابي به احاديث صحيح را براي علاقمندان فراهم نمايند. نتيجه اين تلاش پيدايش علومي مانند رجال، درايه و تدوين ده ها کتاب در معرفي موضوعات و واضعين بود. بررسي شيوه هاي مقابله، گفتار مستقلي را مي طلبد.