فرهاد شفيع پور مطلق،
كيوان لؤلؤي، قاسم فتاحي
جنبش كربلا به عنوان نهضت مقدس مذهبي و حركت سياسي از نوع انقلابي آن،پايدارترين جنبش در فرهنگ سياسي شيعه است اين جنبش، نهضتي در جهت احياي‌احكام دين، زدودن انحرافات ديني و سياسي و جاي گزين كردن حكومتي علوي و امامتي‌به جاي نظام اموي بوده است. جنبش كربلا از زاويه دست يابي به اهداف خود، حاوي‌نوعي شكست و نوعي پيروزي بود. شكست سياسي با توجه به پذيرفتن اين كه هدف‌سرنگوني حكومت اموي و ايجاد دولتي علوي بوده است پيروزي معنوي، به دليل تحكيم‌آرمان‌هاي معنوي و اصيل ديني در جامعة اسلامي.
بررسي منابع تاريخي در مورد انگيزه‌ها و علل قيام حسين بن علي(عليهماالسلام) نشان دهندة اين امر است كه پس از مرگ معاويه در سال 60 ه ق. و قبل از اين‌كه فرزندش يزيد پايه‌هاي قدرت و حكومت خويش را مستحكم نمايد، بهترين فرصت‌فراهم شد تا شيعيان با يك حركت و قيام اساسي خلافت اسلامي را كه پس از رحلت‌پيامبر اكرم (ص) دچار انحراف شده و از مسير اصلي خود منحرف شده بود، به مسير اصلي‌خود برگردانند و جهان اسلام را از اين وضع پريشان و آشفته نجات بخشند. در اين ميان‌بهترين و لايق‌ترين شخصيتي كه در آن اوضاع مي‌توانست، رهبري چنين حركتي را برعهده گيرد، امام حسين (ع) بود. اما قبل از آن كه از سوي امام (ع) و هوادارانش اقدامي‌صورت گيرد. يزيد كساني را كه تا آن زمان از بيعت با وي خودداري كرده بودند ( حسين بن‌علي 8 ، عبدالله بن زبير، عبدالله بن عمر) تحت فشار قرار داد، تا با قبول بيعت خلافت‌وي را به رسميت بشناسند. امام حسين (ع) حاضر به بيعت با يزيد نشد و پيش از آن كه‌گرفتار شود و امكان هر گونه جنبش اصلاحي از وي سلب گردد، به ناچار از مدينه عازم‌مكه شد. در اين اوضاع با توجه به فرصت مناسبي كه پس از مرگ معاويه به وجود آمده‌بود، مردم كوفه و عراق با ارسال نامه و فرستادن نمايندگاني از امام خواستند تا با رفتن به‌كوفه زمام داري مردم عراق را بپذيرد، امام نيز ابتدا مسلم بن عقيل را براي بررسي اوضاع‌اين شهر فرستاد و زماني كه گزارش‌هاي مثبتي از كوفه دريافت كرد و اوضاع را كاملاًمناسب ديد به منظور تشكيل حكومت اسلامي و احياي اسلام ناب محمدي (ص) و امتناع‌از بيعت با يزيد و عمل به وظيفة خود و پاسخ به دعوت كوفيان و از بين بردن بدعت‌ها واحياي سنت‌ها و امر به معروف و نهي از منكر و اتمام حجت و تبليغ دين از حجاز عازم‌عراق شد، زيرا حكومت يزيد در آن هنگام ضعيف و مردم ناراضي و افكار عمومي جامعه‌هم براي پذيرش زمام داري امام كاملاً مساعد بود. اما پس از حركت كاروان‌امام‌حسين (ع) از مكه، اوضاع شهر كوفه به طور كامل دگرگون شد؛ يزيد، «عبيدالله بن‌زياد» را به جاي «نعمان بشير» به حكومت كوفه منصوب كرد و حاكم جديد با استبدادشديدي كه به خرج داد، مردم را از اطراف مسلم پراكنده كرد و فرستادة امام و برخي ازسران شيعه را به شهادت رسانيد. امام پس از اطلاع از شهادت مسلم و تغيير وضعيت‌كوفه و مواجه با سپاه «حُر»، چون ديگر امكان تشكيل حكومت نبود و آن مسئوليت بزرگ‌از امام برداشته شده بود، ايشان پيشنهاد مسالمت و بازگشت به مكه يا رفتن به يكي ازسرحدات ممالك اسلامي را مطرح كرد، كه مورد موافقت قرار نگرفت و سرانجام‌امام‌حسين (ع) و همراهان اندكش تحت نظر نيروهاي دشمن در روز دوم محرم درصحراي كربلا فرود آمدند و امام حسين (ع) زماني كه در دو راهي قبول بيعت با يزيد و ياشهادت خود و عزيزانش قرار گرفت، راه دوم را برگزيد تا آزادگي و شرافت، هم چنان زنده‌بماند.
همان طور كه اشاره كرديم، زمينه‌هاي نهضت امام حسين (ع) به زمان خلفا وبخصوص خليفه سوم (عثمان بن عفان 35 ـ 23 ه ق) بازمي گردد، اهداف اصلي امام ازقيام سامان بخشيدن به نابساماني‌هاي اجتماعي و استقرار حكومت اسلامي بود، ولي باوجود حاكميت فردي چون يزيد اين امر ممكن نبود، امام كوشيد تا رهبري جامعه را به‌عهده گيرد، كه تلاش‌هاي مستمر و گسترده‌اي از سوي امام و مردم بخصوص اهالي كوفه‌صورت گرفت ايشان سعي كرد تا با آگاهي بخشي به سطوح مختلف جامعه زمينه را براي‌اثر بخشي قيام خود فراهم كند، ناامن شدن مكه و مدينه و دعوت مردم كوفه از امام باعث‌شد تا اين نهضت به سوي عراق هدايت شود. امام در مسير حركت خويش به عراق و كوفه‌تلاش‌هاي مستمري براي گسترش نهضت و تهيه نيرو و امكانات لازم جهت مقابله بادشمن داشت. امام مي‌كوشيد تا با سازماندهي يك انقلاب فراگير عليه بني اميه و با كنارزدن آنان از قدرت، رهبري جامعه را به دست خود گرفته و خلافت اسلامي را به جاي گاه‌اصلي و درست خود بازگرداند.
ضمن اين كه، امام يزيد را مردي فاسق، فاجر و نالايق مي‌دانست كه حقي را كه درخور آن نيست، غصب كرده است و تسلط يزيد بر مسلمانان و ادعاي خلافت منكري‌روشن بود كه امام بايد با آن مقابله مي‌كرد با توجه به اعلام آمادگي مردم كوفه در همراهي‌امام تأخير از نهي منكر جايز نبود و امام بايد هر چه زودتر با چنين منكري مبارزه مي‌كرد،امام حسين (ع) در قيام خود رضاي خدا و آسايش مسلمانان را مي‌خواست، علاوه بر اين‌امام‌حسين (ع) مي‌دانست كه يزيد به هيچ وجه از او دست برنخواهد داشت و امام يابايدتسليم يزيد شود و حكومت او را بپذيرد و يا با توجه به مجموع مقدماتي كه‌اشاره‌كرديم قيام نمايد، زيرا امام معتقد بود كه «مرگ با عزت بهتر از زندگي ذلت‌باراست».
قيام عاشورا نتايج و پيامدهاي مهمي برجاي گذاشت كه، از آن جمله به احياي‌روحية شهادت‌طلبي و ايثار و دميدن روحيه مبارزه جويي در ميان مسلمانان (چنان كه‌بسياري از نهضت‌ها و قيام هايي كه در جهان اسلام صورت گرفته، تحت تأثير قيام‌امام‌حسين (ع) بوده است) رسوا ساختن ماهيت پليد امويان و تغيير در روحيه و اخلاق‌مسلمانان و افزايش محبوبيت خاندان حضرت علي (ع) ، مي‌توان اشاره كرد.
قيام امام حسين (ع) در عاشوراي سال 61 ه ق، از با ارزش‌ترين مباحثي است كه‌سزاوار است تا براي درس گرفتن از آن مورد بررسي و تحقيق قرار گيرد. در اين پژوهش‌ميداني، بر آنيم تا شيوه‌هاي نشر و گسترش تفكر عاشورايي را در بين دانشجويان، ازديدگاه اساتيد حوزه و دانشگاه مورد بررسي قرار دهيم.
عوامل مؤثر در نشر تفكر عاشورايي در بين دانشجويان چيست؟
1 ـ عوامل آموزشي مؤثر در نشر تفكر عاشورايي بين دانشجويان چيست؟
2 ـ عوامل فرهنگي مؤثر در نشر تفكر عاشورايي بين دانشجويان چيست؟
3 ـ عوامل انگيزشي مؤثر در نشر تفكر عاشورايي بين دانشجويان چيست؟
1 ـ بين نظريات اساتيد مرد و زن دانشگاه در خصوص تأثير عوامل آموزشي،فرهنگي و انگيزشي مؤثر در نشر تفكر عاشورايي بين دانشجويان، تفاوت وجود دارد.
2 ـ بين نظريات اساتيد مرد و زن حوزه در خصوص تأثير عوامل آموزشي،فرهنگي و انگيزشي مؤثر در نشر تفكر عاشورايي بين دانشجويان، تفاوت وجود دارد.
3 ـ بين نظريات اساتيد حوزه و دانشگاه در خصوص تأثير عوامل آموزشي،فرهنگي و انگيزشي مؤثر در نشر تفكر عاشورايي دانشجويان، تفاوت وجود دارد.
پژوهش حاضر از نوع توصيفي ـ پيمايشي است در اين پژوهش عوامل مؤثر درنشر تفكر عاشورايي ميان دانشجويان از ديدگاه اساتيد حوزه و دانشگاه مورد مطالعه وبررسي قرار مي‌گيرد. جامعة آماري اين پژوهش را كلية اساتيد دانشگاه آزاد اسلامي،منطقة چهار كشور و نيز كلية اساتيد حوزة علميه شهر اصفهان تشكيل مي‌دهد.
در پژوهش حاضر براي انتخاب اساتيد دانشگاه از روش نمونه‌گيري خوشه‌اي تك‌مرحله‌اي، استفاده شده است و نهايتاً 270 پرسش نامة توزيع شده بين اساتيد هيئت‌علمي تمام وقت، جمع آوري گرديد. هم چنين بين 80 نفر از اساتيد با تجربة حوزه‌پرسش نامه جهت پاسخ گويي توزيع و جمع آوري شد.
ابزار تحقيق در اين پژوهش، پرسش نامه محقق ساخته حاوي 23 سؤال بامقياس پنج درجه‌اي خيلي زياد، زياد، متوسط، كم و خيلي كم است.
سؤال اول تحقيق: آموزشي مؤثر در نشر تفكر عاشورايي بين دانشجويان چيست؟
جدول شماره 1: توزيع فراواني و درصد پاسخ اساتيد دانشگاه به عوامل آموزشي‌مؤثر در نشر تفكر عاشورايي در بين دانشجويان.
اساتيد دانشگاه خيلي زياد متوسط كم خيلي ميانگين انحراف
عوامل آموزشي زياد كم معيار
1 دعوت از اساتيد متخصص و محقق زمينة فلسفه فراواني 67 102 51 8 5 935/3 914/0 قيام عاشورا جهت تدريس درصد 8/28 8/43 9/21 4/3 1/2
2 استفاده از فيلمهاي آموزشي در خصوص تبيين‌قيام فراواني 42 127 54 10 862/3 753/0
عاشورا براي دانشجويان درس معارف اسلامي درصد 18 5/54 2/23 3/4
3 استفاده از روشهاي تدريس فعال مثل روش پرسش فراواني 66 114 43 10 102/4 801/0
و پاسخ و مكاشفه‌اي درصد 3/28 9/48 5/18 3/4
4 چاپ حديثي از امام حسين (ع) در اول فراواني 56 109 56 12 897/3 824/0
جزوه‌هاي دانشجويان درصد 24 8/46 24 2/5
5 معرفي كتاب‌هايي در زمينة قيام عاشورا توسط اساتيد فراواني 66 93 68 2 4 922/3 824/0
درصد 3/28 9/39 2/29 9 7/1
6 برگزاري كنفرانس و همايش علمي با موضوع امام فراواني 53 99 75 4 2 845/3 821/0
حسين (ع) و ديدگاه‌ها در ماه محرم و صفر درصد 7/22 5/42 2/32 7/1 9
7 هدايت دانشجويان جهت كارهاي تحقيقاتي پيرامون فراواني 59 113 58 3 978/3 745/0
علل اتفاق واقعه عاشورا و آثاري كه بر آن مرتبت است درصد 3/25 5/48 9/24 3/1
طبق اطلاعات جدول فوق بيشترين درصد پاسخ‌ها در سطح زياد و خيلي زيادمربوط به گوية سه (استفاده از روشهاي تدريس فعال مثل روش پرسش و پاسخ ومكاشفه‌اي) با 2/77% و كمترين درصد پاسخ‌ها در سطح زياد و خيلي زياد مربوط به گوية‌دو (استفاده از فيلمهاي آموزشي در خصوص تبيين قيام عاشورا براي دانشجويان درس‌معارف اسلامي) با 3/56% است. ميانگين نمرة پاسخ‌گويان، در خصوص گويه‌هاي‌مربوط به عوامل آموزشي بين 845/3 تا 102/4 در نوسان بوده، بدين معنا كه از نظراساتيد دانشگاه عوامل آموزشي ياد شده، در نشر تفكر عاشورايي دانشجويان مؤثر است.
عوامل آموزشي مؤثر در نشر تفكر عاشورايي بين دانشجويان چيست؟
جدول شماره 2: توزيع فراواني و درصد پاسخ اساتيد دانشگاه به عوامل آموزشي‌مؤثر در نشر تفكر عاشورايي در بيان دانشجويان
اساتيد دانشگاه خيلي زياد متوسط كم خيلي ميانگين انحراف
عوامل آموزشي زياد كم معيار
1 دعوت از اساتيد متخصص و محقق زمينة فلسفه فراواني 16 31 32 1 775/3 779/0
قيام عاشورا جهت تدريس درصد 20 8/38 40 3/1
2 استفاده از فيلمهاي آموزشي در خصوص تبيين‌قيام فراواني 7 34 31 8 5/3 795/0
عاشورا براي دانشجويان درس معارف اسلامي درصد 8/8 5/42 8/38 10
3 استفاده از روشهاي تدريس فعال مثل روش پرسش فراواني 13 37 29 1 775/3 728/0
و پاسخ و مكاشفه‌اي درصد 3/16 3/46 3/36 3/1
4 چاپ حديثي از امام حسين (ع) در اول فراواني 8 44 25 3 712/3 697/0
جزوه‌هاي دانشجويان درصد 10 55 3/31 8/3
5 معرفي كتاب‌هايي در زمينة قيام عاشورا توسط اساتيد فراواني 17 32 22 7 2 687/3 988/0
درصد 3/21 40 5/27 8/8 5/2
6 برگزاري كنفرانس و همايش علمي با موضوع امام فراواني 10 31 31 5 3 5/3 927/0
حسين 7 و ديدگاه‌ها در ماه محرم و صفر درصد 5/12 8/38 8/38 3/6 8/3
7 هدايت دانشجويان جهت كارهاي تحقيقاتي پيرامون فراواني 21 33 18 8 837/3 933/0
علل اتفاق واقعه عاشورا و آثاري كه بر آن مرتبت است درصد 3/26 3/41 58 /22 10
طبق اطلاعات جدول فوق بيشترين درصد پاسخ‌ها در سطح زياد و خيلي زياد مربوط به‌گوية هفت (هدايت دانشجويان جهت كاراي تحقيقاتي پيرامون علل اتفاق واقعة عاشوراو آثاري كه بر آن مترتب است) با 6/67% و كمترين درصد پاسخ‌ها در سطح زياد و خيلي‌زياد مربوط به گويه‌هاي دو (استفاده از فيلمهاي آموزشي در خصوص تبيين قيام عاشورابراي دانشجويان درس معارف اسلامي) و شش (برگزاري كنفرانس‌ها و همايش علمي
باموضوع امام حسين (ع) و ديدگاه‌ها در ماه‌هاي محرم و صفر) با 3/51% است. ميانگين‌نمرة پاسخ‌گويان در خصوص گويه‌هاي مربوط به عوامل آموزشي بين 5/2 تا 837/3 درنوسان بوده، بدين معنا كه از نظر اساتيد حوزه، عوامل آموزشي ياد شده در نشر تفكرعاشورايي دانشجويان مؤثر است.
عوامل آموزشي مؤثر در نشر تفكر عاشورايي بين دانشجويان چيست؟
جدول شماره 3: توزيع فراواني و درصد پاسخ اساتيد دانشگاه به عوامل آموزشي مؤثر درنشر تفكر عاشورايي در بيان دانشجويان
اساتيد دانشگاه خيلي زياد متوسط كم خيلي ميانگين انحراف
عوامل آموزشي زياد كم معيار
8 دعوت از شخصيت‌ها و روحانيان برجسته فراواني 38 121 59 12 3 768/3 829/0
جهت سخنراني درصد 3/16 9/51 3/25 2/5 3/1
9 برگزاري مسابقات مقاله نويسي فراواني 36 77 97 20 3 527/3 900/0
درصد 5/15 33 6/41 6/8 3/1
10 دعوت از مداحان خوش نوا و خوش صدا جهت فراواني 43 80 82 24 4 575/3 962/0
نوحه سرايي درصد 5/18 3/34 2/35 3/10 7/1
11 تشكيل هيئت‌هاي سينه زني داشنجويي و ارتباط فراواني 32 103 73 23 2 6/3 875/0
با ديگر هيئات مذهبي در مساجد سطح شهر درصد 7/13 2/44 3/31 9/9 9
12 ترويج مراسم روضه خواني در ماه‌هاي محرم و فراواني 31 93 92 13 4 575/3 853/0
صفر بدون القاي حضور اجباري در آن درصد 3/13 3/39 5/39 6/5 7/1
13 تهيه نوارهاي ديداري و شنيداري در خصوص فراواني 42 88 68 24 11 540/3 05/1
واقعة عاشورا و امانت دادن آنها به دانشجويان درصد 18 8/37 2/29 3/10 7/4
14 چاپ احاديث امام حسين (ع) به صورت فراواني 43 81 80 24 5 570/3 976/0
پوسترهاي جذاب و نصب آن در تابلوي اعلانات درصد 15 7/34 3/34 3/10 1/2
15 تهية نمايش‌نامه‌هايي از قيام عاشورا فراواني 35 81 83 25 9 463/3 999/0
توسط دانشجويان درصد 15 8/34 5/36 7/10 9/3
اقدام به برگزاري نمايشگاه كتاب در خصوص فراواني 39 95 73 26
16 واقعة عاشورا در ماه‌هاي محرم و صفر و تخفيف ويژه 630/3 891/0
براي دانشجويان درصد 7/16 8/40 3/31 2/11
طبق اطلاعات جدول فوق بيشترين درصد پاسخ‌ها در سطح زياد و خيلي زياد مربوط به‌گوية هشت (دعوت از شخصيت‌ها و روحانيان برجسته جهت سخنراني) با 2/68% وكمترين درصد پاسخ‌ها و در سطح زياد و خيلي زياد مربوط به گوية نه (برگزاري مسابقات‌مقاله نويسي) با 5/48% است ميانگين نمرة پاسخ‌گويان در خصوص گويه‌هاي مربوط به‌عوامل فرهنگي بين 163/3 تا 768/3 در نوسان بوده، بدين معنا كه از نظر اساتيددانشگاه، عوامل فرهنگي ياد شده در نشر تفكر عاشورايي بين دانشجويان مؤثر است.
عوامل آموزشي مؤثر در نشر تفكر عاشورايي بين دانشجويان چيست؟
جدول شماره 4: توزيع فراواني و درصد پاسخ اساتيد دانشگاه به عوامل آموزشي مؤثر درنشر تفكر عاشورايي در بيان دانشجويان
اساتيد دانشگاه خيلي زياد متوسط كم خيلي ميانگين انحراف
عوامل آموزشي زياد كم معيار
8 دعوت از شخصيت‌ها و روحانيان برجسته فراواني 7 42 23 8 600/3 789/0
جهت سخنراني درصد 8/8 5/52 8/28 10
9 برگزاري مسابقات مقاله نويسي فراواني 14 27 33 6 612/3 864/0
درصد 5/17 8/33 3/41 5/7
10 دعوت از مداحان خوش نوا و خوش صدا جهت فراواني 13 29 34 3 525/3 941/0
نوحه سرايي درصد 3/16 3/36 5/42 5
11 تشكيل هيئت‌هاي سينه زني داشنجويي و ارتباط فراواني 11 34 21 14 525/3 941/0
با ديگر هيئات مذهبي در مساجد سطح شهر درصد 8/13 5/42 3/26 5/17
12 ترويج مراسم روضه خواني در ماه‌هاي محرم و فراواني 2 29 33 15 1 200/3 817/0
صفر بدون القاي حضور اجباري در آن درصد 5/2 3/36 3/41 8/18 3/1
13 تهيه نوارهاي ديداري و شنيداري در خصوص فراواني 6 15 34 21 4 975/2 980/0
واقعة عاشورا و امانت دادن آنها به دانشجويان درصد 5/7 8/18 5/42 3/26 5
14 چاپ احاديث امام حسين (ع) به صورت فراواني 4 42 30 4 575/3 670/0
پوسترهاي جذاب و نصب آن در تابلوي اعلانات درصد 5 5/52 5/37 5
15 تهية نمايش‌نامه‌هايي از قيام عاشورا فراواني 6 42 26 5 1 587/3 774/0
توسط دانشجويان درصد 5/7 5/52 5/32 3/6 3/1
اقدام به برگزاري نمايشگاه كتاب در خصوص فراواني 5 23 49 3
16 واقعة عاشورا در ماه‌هاي محرم و صفر و تخفيف ويژه 375/3 663/0
براي دانشجويان درصد 3/6 8/28 3/6 1 8/3
طبق اطلاعات جدول فوق بيشترين درصد پاسخ‌ها در سطح زياد و خيلي زياد مربوط به‌گوية هشت (دعوت از شخصيت‌هاو روحانيان برجسته جهت سخراني) با 3/61% وكمترين درصد پاسخ‌ها در سطح زياد و خيلي بسيار مربوط به گوية سيزده (تهيه نوارهاي‌ديد اري و شنيداري در خصوص واقعه عاشورا و امانت دادن آنها به دانشجويان) با3/26% است. ميانگين نمرة پاسخ‌گويان درخصوص گويه‌هاي مربوط به عوامل فرهنگي‌بين 975/2 تا 6/3 در نوسان بوده، بدين معنا كه از نظر اساتيد حوزه، عوامل فرهنگي يادشده در نظر تفكر عاشورايي بين دانشجويان مؤثر است.
عوامل آموزشي مؤثر در نشر تفكر عاشورايي بين دانشجويان چيست؟
جدول شماره 5: توزيع فراواني و درصد پاسخ اساتيد دانشگاه به عوامل آموزشي مؤثر درنشر تفكر عاشورايي در بيان دانشجويان
اساتيد دانشگاه خيلي زياد متوسط كم خيلي ميانگين انحراف
عوامل آموزشي زياد كم معيار
ترتيب اردوهاي زيارتي، فرهنگي و تفريحي به صورت فراواني 85 109 30 9
17 رايگان براي دانشجوياني كه حداقل يك مقاله با 158/4 790/0
موضوع قيام عاشورا به چاپ رسانيده‌اند. درصد 5/36 8/46 9/12 9/3
18 معرفي دانشجويان محقق دربارة قيام عاشورا از طريق فراواني 78 113 37 5 133/4 751/0
يك رسانة رسمي؛ مثل راديو، تلويزيون، روزنامه و... درصد 5/33 5/48 9/15 1/2
19 فراهم كردن وام تحصيلي براي دانشجويان محقق فراواني 46 135 39 11 2 909/3 790/0
در زمينة قيام عاشورا درصد 7/19 9/57 7/16 7/4 9
ارائة لوح تقدير و جوايز به دانشجويان محقق در فراواني 78 111 37 7
20 خصوص قيام عاشورا توسط شخصيت‌هاي برجستة 115/4 776/0
كشور طي مراسم درصد 5/33 6/47 9/15 3
ترتيب زيارت عتبات عاليه و مكه معظمه براي فراواني 68 100 47 15 3
21 دانشجويان محقق برتر در زمينه فلسفة قيام عاشورا 922/3 929/0
به صورت اقساط بلند مدت درصد 2/29 9/42 2/20 4/6 3/1
22 تشريح تأثير آشنايي با فلسفة قيام عاشورا به لحاظ فراواني 83 103 29 12 6 051/4 959/0
روان شناختي و جامعه شناختي براي دانشجويان درصد 6/35 2/44 4/12 2/5 6/2
ايجاد شرايط و تسهيلات جهت ادامه تحصيل براي فراواني 73 111 35 6 8
23 دانشجوياني كه در زمينه قيام عاشورا به عنوان محقق 008/4 937/0
بهتر شناخته شده‌اند. درصد 3/31 6/47 15 6/2 4/3
طبق اطلاعات جدول فوق بيشترين درصد پاسخ‌ها درسطح زياد و خيلي زياد به گوية‌هفده (ترتيب ادوهاي زيارتي، فرهنگي و تفريحي به صورت رايگان براي دانشجويان كه‌حداقل يك مقاله با موضوع قيام عاشورا به چاپ رسانيده‌اند) با 3/83% و كمترين درصدپاسخ‌ها در سطح زياد و خيلي زياد مربوط به گوية بيست و يك (ترتيب زيارت عتبات‌عاليه و مكه معظمه براي دانشجويان محقق برتر در زمينة قيام عاشورا به صورت اقساط(بلند مدت) با 1/72% است. ميانگين نمرة پاسخ گويان در خصوص گويه‌هاي مربوط به،عوامل انگيزشي بين 909/3 تا 158/4 در نوسان بوده، بدين معنا كه از نظر اساتيددانشگاه، عوامل انگيزشي ياد شده در نشر تفكر عاشورايي بين دانشجويان مؤثر است.
عوامل انگيزشي مؤثر در نشر تفكر عاشورايي بين دانشجويان چيست؟
جدول شماره 6: توزيع فراواني و درصد پاسخ اساتيد حوزه به عوامل آموزشي مؤثر در نشرتفكر عاشورايي در بيان دانشجويان
اساتيد دانشگاه خيلي زياد متوسط كم خيلي ميانگين انحراف
عوامل آموزشي زياد كم معيار
ترتيب اردوهاي زيارتي، فرهنگي و تفريحي به صورت فراواني 25 28 20 4 3
17 رايگان براي دانشجوياني كه حداقل يك مقاله با 850/3 044/1
موضوع قيام عاشورا به چاپ رسانيده‌اند. درصد 3/31 35 25 5 8/3
18 معرفي دانشجويان محقق دربارة قيام عاشورا از طريق فراواني 29 26 25 05/4 825/0
يك رسانة رسمي؛ مثل راديو، تلويزيون، روزنامه و... درصد 3/36 5/32 3/31
19 فراهم كردن وام تحصيلي براي دانشجويان محقق فراواني 19 41 20 987/3 702/0
در زمينة قيام عاشورا درصد 8/23 3/51 25
ارائة لوح تقدير و جوايز به دانشجويان محقق در فراواني 14 37 28 1
20 خصوص قيام عاشورا توسط شخصيت‌هاي برجستة 80/3 736/0
كشور طي مراسم درصد 5/17 3/46 35 3/1
ترتيب زيارت عتبات عاليه و مكه معظمه براي فراواني 28 23 26 2 1
21 دانشجويان محقق برتر در زمينه فلسفة قيام عاشورا 937/3 945/0
به صورت اقساط بلند مدت درصد 35 8/28 5/32 5/2 3/1
22 تشريح تأثير آشنايي با فلسفة قيام عاشورا به لحاظ فراواني 16 39 17 8 787/3 881/0
روان شناختي و جامعه شناختي براي دانشجويان درصد 20 8/48 3/21 10
ايجاد شرايط و تسهيلات جهت ادامه تحصيل براي فراواني 16 43 20 1
23 دانشجوياني كه در زمينه قيام عاشورا به عنوان محقق 912/3 749/0
بهتر شناخته شده‌اند. درصد 20 8/53 25 3/1
طبق اطلاعات جدول فوق بيشترين درصد پاسخ‌ها درسطح زياد و خيلي زياد به گوية‌هفده (فراهم كردن وام تحصيلي براي دانشجويان محقق در زمينه عاشورا) با 1/75% وكمترين درصد پاسخ‌ها در سطح زياد خيلي زياد مربوط به گويه‌هاي بيست (ارائه لوح‌تقدير و جوائز براي دانشجويان محقق در خصوص قيام عاشورا توسط شخصيت‌هاي‌برجسته كشور طي مراسمي) و بيست و يك (ترتيب زيارت عتبات عاليه و مكه معظمه‌براي دانشجويان محقق برتر در زمينة فلسفة قيام عاشورا به صورت اقساط بلند مدت) با8/63% است ميانگين نمره پاسخ گويان در خصوص گويه‌هاي مربوط به عوامل انگيزشي‌بين 787/3 تا 05/4 در نوسان بوده، بدين معنا كه از نظر اساتيد حوزه، عوامل انگيزشي‌ياد شده در نشر تفكر عاشورايي بين دانشجويان مؤثر است.
جدول شماره 7: بررسي نظريات اساتيد مرد و زن دانشگاه، در خصوص تأثير عوامل سه‌گانه در نشر تفكر عاشورايي در بين دانشجويان.
جنسيت مرد زن t p
عوامل سه گانه مؤثر X S X S
در نشر تفكر عاشورايي
عوامل‌آموزشي 487/3 49/0 933/3 455/0 152/1 251/0
عوامل آنگيزشي 056/4 503/0 997/3 55/0 742/0 459/0
عوامل فرهنگي 487/3 622/0 901/3 423/0 566/4 000/0
فرضيه o H : بين نظريات اساتيد مرد و زن دانشگاه در خصوص تأثير عوامل سه گانه درنشر تفكر عاشورايي بين دانشجويان، تفاوت معنادار وجود ندارد.
فرضه A H :بين نظريات اساتيد مرد و زن دانشگاه در خصوص تأثير عوامل سه گانه درنشر تفكر عاشورايي بين دانشجويان، تفاوت معنادار وجود دارد.
نتايج جدول نشان مي‌دهد، t محاسبه شده در جدول فوق در خصوص تأثير عوامل‌فرهنگي در نشر تفكر عاشورايي t بحراني جدول بزرگتر بوده، بدين معنا كه بين‌نظريات اساتيد مرد و زن دانشگاه در خصوص تأثير عوامل فرهنگي در نشر تفكرعاشورايي در سطح 01/0 P < تفاوت معنادار وجود دارد و فرضيه خلاف تأييد ميشود. امادر خصوص تأثير عوامل آموزشي و انگيزشي، t محاسبه شده از. t بحراني جدول در سطح5% P < بوده يعني بين نظريات اساتيد مرد و زن دانشگاه در اين سطح تفاوت معناداروجود ندارد.
جدول شماره8: بررسي نظريات اساتيد مرد و زن دانشگاه، در خصوص تأثير عوامل سه‌گانه در نشر تفكر عاشورايي در بين دانشجويان.
جنسيت مرد زن t p
عوامل سه گانه مؤثر X S X S
در نشر تفكر عاشورايي
عوامل‌آموزشي 608/3 521/0 657/3 258/0 475/0 636/0
عوامل آنگيزشي 811/3 474/0 057/4 432/0 317/2 023/0
عوامل فرهنگي 364/3 505/0 603/3 320/0 326/3 023/0
فرضيه O H : بين نظريات اساتيد مرد و زن حوزه در خصوص تأثير عوامل سه گانه در نشرتفكر عاشورايي بين دانشجويان، تفاوت معنادار وجود ندارد.
فرضيه A H : بين نظريات اساتيد مرد و زن حوزه در خصوص تأثير عوامل سه گانه در نشرتفكر عاشورايي بين دانشجويان، تفاوت معنادار وجود دارد.
نتايج جدول نشان مي‌دهد، t محاسبه شده در جدول فوق در خصوص تأثير عوامل‌انگيزشي و فرهنگي در نشر تفكر عاشورايي t بحراني جدول بزرگتر بوده، بدين معنا كه‌بين نظريات كه بين نظريات اساتيد مرد و زن دانشگاه در خصوص تأثير عوامل انگيزشي‌و فرهنگي در نشر تفكر عاشورايي در بين دانشجويان تفاوت معنادار وجود دارد. پس‌فرضية خلاف، تأييد ميشود. اما در خصوص تأثير عوامل آموزشي در نشر تفكرعاشورايي، t محاسبه شده از t بحراني جدول كوچك‌تر بوده بدين معنا كه بين نظريات‌اساتيد مرد و زن حوزه در اين باره، تفاوت معنادار وجود ندارد و فرضيه صفر تأييد ميشود.
جدول شماره9: مقايسه ميانگين نظرات اساتيد در خصوص تأثير عوامل سه گانه در نشرتفكر عاشورايي در بين دانشجويان برحسب سابقه تدريس مختلف.
سابقه‌تدريس كمتراز5 10تا5 10تا15 15به‌بالا f p
عوامل سه گانه X S X S X S X S
مؤثر در نشر تفكر عاشورايي
عوامل‌آموزشي 876/3 416/0 726/3 565/0 775/3 509/0 820/3 381/0 821/1 143/0
عوامل آنگيزشي 104/4 444/0 973/0 596/0 964/3 450/0 806/3 449/0 514/3 016/0
عوامل فرهنگي 665/3 546/0 409/3 636/0 541/3 563/0 523/3 426/0 638/3 013/0
فرضيه O H : بين نظريات اساتيد مرد و زن حوزه در خصوص تأثير عوامل سه گانه در نشرتفكر عاشورايي بين دانشجويان، تفاوت معنادار وجود ندارد.
فرضيه A H : بين نظريات اساتيد مرد و زن حوزه در خصوص تأثير عوامل سه گانه در نشرتفكر عاشورايي بين دانشجويان، تفاوت معنادار وجود دارد.
نتايج جدول نشان مي‌دهد، F محاسبه شده در خصوص تأثير عوامل انگيزشي وفرهنگي در نشر تفكر عاشورايي از F بحراني جدول در سطح 5% P < بزرگتر بوده، بدين‌معنا كه بين نظريات اساتيد دربارة تأثير عوامل ياد شده، در نشر تفكر عاشورايي تفاوت‌معنادار وجود دارد. پس فرضية خلاف تأييد ميشود. اما در خصوص تأثير عوامل آموزشي،در نشر تفكر عاشورايي، F محاسبه شده از F بحراني جدول در سطح 5% P < كوچك‌تربوده، يعني بين نظريات اساتيد برحسب سابقة تدريس مختلف، در اين باره تفاوت معنادار وجود ندارد.
جدول شماره 10: مقايسه ميانگين نظرات اساتيد حوزه و دانشگاه در خصوص تأثيرعوامل سه گانه در نشر تفكر عاشورايي در بين دانشجويان.
محل تدريس دانشگاه حوزه t p
عوامل سه گانه مؤثر X S X S
در نشر تفكر عاشورايي
عوامل‌آموزشي 867/3 483/0 626/3 440/0 932/3 000/0
عوامل آنگيزشي 042/4 514/0 903/3 471/0 135/2 034/0
عوامل فرهنگي 583/3 607/0 457/3 457/0 744/1 082/0
فرضيه O H : بين نظريات اساتيد مرد و زن حوزه در خصوص تأثير عوامل سه گانه در نشرتفكر عاشورايي بين دانشجويان، تفاوت معنادار وجود ندارد.
فرضيه A H : بين نظريات اساتيد مرد و زن حوزه در خصوص تأثير عوامل سه گانه در نشرتفكر عاشورايي بين دانشجويان، تفاوت معنادار وجود دارد.
نتايج جدول نشان مي‌دهد، t محاسبه شده در جدول فوق در خصوص تأثير عوامل‌آموزشي و انگيزشي از t بحراني جدول در سطح 5% P < بزرگتر بوده، و اين بدين‌معناست كه بين نظريات اساتيد در خصوص تأثير عوامل ياد شده در نظر تفكر عاشورايي‌بين دانشجويان بر حسب محل تدريس (حوزه و دانشگاه)، تفاوت معنادار وجود دارد. اما t محاسبه شده در خصوص تأثير عوامل فرهنگي در سطح 5% P > كوچك‌تر بوده و بر اين‌اساس، بين نظريات اساتيد حوزه و دانشگاه دربارة تأثير عوامل فرهنگي در نشر تفكرعاشورايي بين دانشجويان، تفاوت معنا دار وجود ندارد.
آنچه مي‌تواند ضامن بقاي حيات اسلام، عقايد، باورداشت‌ها و ارزش‌هاي مذهبي باشد،زنده نگه داشتن عاشورا و نهضت امام حسين 7 است. بررسي و مطالعة قيام عاشورامشخص مي‌كند، با توكل بر خداوند مي‌توان در برابر حاكمان ظالم، ستمگر ايستادگي كرداز نظام ارزش‌ها دفاع نمود. هم چنين مطالعات تاريخي بيان كنندة اين است، حكومت‌هايي كه از دين كناره‌گيري كرده‌اند و سياست هايي را در امور مختلف بدون ملاحظة‌ارزش‌ها و تكيه بر مباني ايدئولوژي اتخاذ نموده‌اند، تن به سلطه پذيري داده و زمينه رابراي نفوذ و مداخلة بيگانگان براي غارت و چپاول منابع ملي و بي‌احترامي به ارزش‌هاي‌ديني فراهم كرده‌اند، از اين رو، بوده است كه شاهد نابساماني هايي در عرصه‌هاي‌مختلف فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي و ديگر ابعاد در طول تاريخ بوده‌ايم. شواهدتاريخي نشان مي‌دهد كه ابزارهاي تهاجم بيگانه بنا به مقتضيات زمان و رشد و پيشرفت‌صنعت و تكنولوژي دچار تغيير و تحول شده است در گذشته عمدة ابزار تهاجم، لوازم‌نظامي بوده، در صورتي كه امروزه ابزارهاي فرهنگي و تبليغاتي مورد استفاده قرارمي‌گيرد. اين در حالي است كه آثار ابزارهاي اخير فراگيرتر و بيشتر است. لذا جاي آن است‌كه تفكر عاشورايي به عنوان ابزار فرهنگي قوي و مؤثر در برابر تهاجم فرهنگي بيگانگان‌در بين دانشجويان توسعه يابد. براساس نظريات اساتيد حوزه و دانشگاه، بر اين عقيده‌اندكه از بين عوامل آموزشي مؤثر در اين باره، استفاده از روش تدريس فعال، مثل روش‌پرسش و پاسخ و مكاشفه‌اي است. 6/67% از اساتيد حوزه بر اين نظريه‌اند كه جهت نشرتفكر عاشورايي بين دانشجويان بايستي «دانشجويان را به كارهاي تحقيقاتي پيرامون‌علل اتفاق واقعة عاشورا و آثاري كه بر آن مترتب است»، هدايت كرد. نظريات اساتيدحوزه و دانشگاه بيان كنندة اين است كه بايد دانشجويان را در كنار يادگيري و مطالعة قيام‌عاشورا به صورتي فعال نمود. تحقيقات در زمينة روانش‌شناسي تربيتي نيز مشخص‌كرده، زماني درك و فهم براي شاگردان پيرامون مطلبي ايجاد ميشود كه به صورت‌فعالانه به يادگيري بپردازند و يادگيري براي شاگرد منفعل فراهم نمي‌شود.
2/68% از اساتيد دانشگاه و همچنين 3/61% از اساتيد حوزه معتقدند كه دعوت ازشخصيت‌ها و روحانيان برجسته جهت سخنراني از عوامل فرهنگي مؤثر در توسعة نشرتفكر عاشورايي بين دانشجويان است. بي‌ترديد ارائة سخنراني علمي توسط صاحب‌نظران مي‌تواند، فلسفة قيام عاشورا را براي دانشجويان به خوبي مشخص كند و تفكرعاشورايي را در آنان نهادينه نمايد.
3/83% از اساتيد دانشگاه معتقدند كه ترتيب اردوهاي زيارتي، فرهنگي و تفريحي به‌صورت رايگان براي دانشجوياني كه حداقل يك مقاله با موضوع قيام عاشورا به چاپ‌رسانيده‌اند، از عوام انگيزشي مؤثر در نظر تفكر عاشورايي بين دانشجويان است. 1/75%از اساتيد حوزه فراهم كردن وام تحصيلي براي دانشجويان محقق را از عوامل انگيزشي‌مؤثر در اين باره مي‌دانند. نظريات اساتيد حوزه و دانشگاه نشان مي‌دهد، تهيه امكانات‌رفاعي و فرهنگي براي دانشجويان مي‌تواند آنان را جهت پژوهش و مطالعه بيشتر درزمينه‌هاي قيام عاشورا تشويق و ترغيب نمايد.
مقايسه نظريات اساتيد مرد و زن دانشگاه در خصوص تأثير عوامل سه گانه آموزشي،انگيزشي و فرهنگي در نشر تفكر عاشورايي در بين دانشجويان نشان مي‌دهد، صرفاً درخصوص تأثير عوامل فرهنگي ياد شده بين نظريات آنان تفاوت معنادار وجود دارد، اما درخصوص تأثير عوامل آموزشي و انگيزشي ياد شده، در نشر تفكر عاشورايي، بين نظريات‌آنان تفاوت معنادار وجود ندارند.
بررسي نظريات اساتيد مرد و زن حوزه، در خصوص تأثير عوامل سه گانه در نشر تفكرعاشورايي در بين دانشجويان نشان مي‌دهد، بين نظريات آنان در خصوص تأثير عوامل‌انگيزشي و فرهنگي، تفاوت معنادار وجود دارد، اما در مورد تأثير عوامل آموزشي در نشرتفكر عاشورايي، بين نظريات آنان وتفاوت معناداري ديده نمي‌شود. هم چنين مقايسة‌نظريات اساتيد در خصوص تأثير عوامل سه گانه آموزشي، انگيزشي و فرهنگي در نشرتفكر عاشورايي بين دانشجويان برحسب سابقة تدريس مختلف نشان مي‌دهد. بين‌نظريات اساتيد، در خصوص تأثير عوامل انگيزشي و فرهنگي ياد شده، تفاوت معناداروجود دارد، در حالي كه بين نظريات آنان در مورد تأثير عوامل آموزشي ياد شده، برحسب‌سابقة تدريس مختلف، تفاوت معنادار وجود ندارد.
نيز مقايسه نظريات اساتيد بر حسب محل تدريس (حوزه و دانشگاه) در خصوص تأثيرعوامل سه گانه آموزشي، انگيزشي و فرهنگي در نشر تفكر عاشورايي، نشان مي‌دهد، بين‌نظريات اساتيد حوزه و دانشگاه در خصوص تأثير عوامل آموزشي و انگيزشي ياد شده،تفاوت معنادار وجود دارد. اين در حالي است كه بين نظريات آنان در خصوص تأثير عوامل‌فرهنگي ياد شده، در نشر تفكر عاشورايي بين دانشجويان تفاوت معنادار وجود ندارد.
1 ـ استفاده از روشهاي تدريس فعال مثل روش پرسش و پاسخ مكاشفه‌اي جهت‌تدريس فلسفه قيام عاشورا؛
2 ـ هدايت دانشجويان جهت كارهاي تحقيقاتي پيرامون علل اتفاق واقعه عاشورا وآثاري كه بر آن مترتب است؛
3 ـ دعوت از شخصيت‌ها و روحانيان برجسته جهت سخنراني؛
4 ـ ترتيب اردوهاي زيارتي، فرهنگي و تفريحي به صورت رايگان براي دانشجويان كه‌حداقل يك مقاله با موضوع قيام عاشورا به چاپ رسانيده‌اند؛
5 ـ فراهم كردن وام تحصيلي براي دانشجويان محقق.