به اهتمام: على اصغر فيضىپور
1.ابوبكر (خليفه اول) : «اقيلونى و لستبخيركم و على فيكم». (1)
2. عمر بن خطاب (خليفه دوم) :
الف) «يا على لو وازن ايمانك ايمان اهل السماوات والارض ليزيد ايمانك ايمانهم». (2)
ب) «عجزت النساء ان تلد مثل على بن ابى طالب، لولا على لهلك عمر» . (3)
ج) «لا ابقانى الله لمعضلة لم يكن لها ابوالحسن» . (4)
3. عبد الرحمن سيوطى (از علماى اهل سنت) :
«على رضى الله عنه يكى از ده نفرى است كه رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم به آنها مژده بهشت داده است و او برادر و داماد رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم و همسر فاطمه عليها السلام سرور زنان عالم و يكى از پيشقدمان اسلامى و يكى از مشهورترين افراد شجاع و از معروفترين زهاد، و رساترين سخنوران، و يكى از كسانى است كه قرآن را جمع و به پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم عرضه كرد» . (5)
4. شبلى شميل (دانشمند مسيحى) :
«بدون ترديد على بن ابى طالب عليه السلام بزرگ بزرگان و تنها نسخهاى است كه نمونه آن در غرب، شرق، گذشته و حال ديده نشده است» . (6)
5. جاحظ (از بزرگان اهل سنت) :
«سخن گفتن درباره على عليه السلام ممكن نيست ، اگر قرار استحق على ادا شود گويند غلو است، و اگر حق او ادا نشود درباره على عليه السلام ظلم است» . (7)
6. خليل غوى از (بزرگان اهل سنت) :
«چه بگويم درباره كسى كه دوست و دشمن فضايل او را انكار نمودند، دوستبه واسطه ترس، دشمن به واسطه حسد، مع الوصف عالم از فضايل او پر شد» . (8)
7. معاويه:
«خير البرية بعد احمد حيدر و الناس ارض و الوصى سماء» (9)
8. قاسم حبيب جابر (از علماى اهل سنت) در اوايل كتابش با عنوان «الاهداء» مىنويسد:
«اين كتاب را به رهبرى تقديم مىكنم كه نرمى و خشونت و رحمت و سختگيرى را جمع كرد... به اسلام عظمتبخشيد و راهش را روشن ساخت... به مبادى حق و عدل و نيكى و دوستى پاى بند ماند... وبالاخره به اميرمؤمنان على بن ابى طالب عليه السلام ... شهيد حق تقديم مىكنم» . (10)
9. دكتر صبحى صالح (استاد دانشگاه لبنان و شارح نهج البلاغه) :
«عشق من به امام على عليه السلام و بر اهل بيت پاك و هر مبارز مخلصى است كه پرچم اسلام را برافراشته مىسازد... معتقدم كه ضرورى است نهج البلاغهى اميرالمؤمنين امام على عليه السلام در سراسر جهان چاپ و توزيع گردد تا نسل جديد مسلمان از آن بهرهمند شود» . (11)
10. عبد الفتاح عبد المقصود (نويسندهى مشهور مصرى) :
«على عليه السلام سراسر عمرش را در پيروى از نمونه عالى كمال و فضيلت (پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم) گذرانده، پيوسته ملازم آخرين حد كمال در اخلاق بود» . (12)
11. ابن ابى الحديد (شارح نهج البلاغه) :
«على عليه السلام مانند خورشيد تابان بود كه با كف دست پوشيده نمىشود و مثل روز روشن است كه اگر يك تن آن را بيند، ديدگان ديگران خواهد ديد. ...على سرآمد همه فضايل و سرچشمه آنهاست» . (13)
12. شيخ محمد عبده:
«كلام امام على بن ابى طالب ، پس از كلام خداى متعال و پيغمبرش صلى الله عليه و آله و سلم شريفترين و برترين سخن و سرشارترين كلام از لحاظ مواد و داراى بهترين شيوه است و بيشترين معانى و محتوا را دارد» . (14)
13. كاردينو (دانشمند مسيحى) :
«على آن قهرمان دردمند خونين دل و آن يكه سو ار ژنده پوش و آن امام شهيدى است كه صاحب روح ژرف است و رمز عذاب الهى در اعماق آن نهفته است» . (15)
14. سليمان كتانى:
«هر سخنى درباره على بن ابى طالب گفته شود كه او را در مكان و زمان محصور دارد جز سخن پردازى و ترتيب الفاظ نخواهد بود و آن هم الفاظى بسته ومرده كه روح معانى بدان در نتواند آمد» . (16)
15. ميخائيل نعيمه (نويسنده معروف مسيحى) :
«قهرمانيهاى امام على عليه السلام فقط منحصر به ميدانهاى كارزار نيست، بلكه او در روشن انديشى، پاكى وجدان، سحر بيان، عمق و كمال انسانيت، شور وحرارت ايمان، بلندى همت و فكر، ياورى و هوادارى از رنجيدهها در قبال جفاكاران و فروتنى در مقابل حق، هر كجا كه تجلى كند، نيز قهرمان بود» . (17)
16. جرج جرداق (مسيحى دانشمند و نويسنده معاصر) :
«اى روزگار! چه مىشد اگر تمام نيروهاى خود را بسيج مىكردى و در هر عصرى و زمانى بزرگمردى، چون على عليه السلام با همان عقل و دهان و قلب، با همان زبان و همان شمشير به جهان ارمغان مىدادى؟» . (18)
17. توماس كارلايل (فيلسوف انگليسى) :
«على عليه السلام به خاطر شدت عدالتش به شهادت رسيد» . (19)
18. گابريل دى انگيرى:
«على عليه السلام يگانه و تنها نمونهاى است كه تاريخ از اين حيث (قهرمان قهرمانان بودن) به ما نشان مىدهد» . (20)
19. جرجى زيدان (دانشمند مسيحى) :
«على عليه السلام همچون آفتاب نيمروز مىدرخشد» . (21)
20. اقبال لاهورى:
«على عليه السلام سر نبوت پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم است» .
اى سر نبوت محمد اى وصف تو مدحت محمد بى تو نتوان به او رسيدن بى او نتوان به تو رسيدن (22) !
1. ترجمه و شرح نهج البلاغه فيض الاسلام: 1/48.
2. چهارده معصوم عليهم السلام ، ص 43، آيت الله مظاهرى.
3. على كيست؟ ص 106، فضل الله كمپانى.
4. همان، ص 109.
5. تاريخ الخلفاء، ص 197، عبد الرحمن سيوطى.
6. على بن ابى طالب، ص 6، محمد كامل حسن الحمامى.
7. چهارده معصوم عليهم السلام ص 42، آيت الله مظاهرى.
8. همان. 9.همان، ص 55.
10. فلسفة الاعتزال فى نهج البلاغة، صفحه الاهداء، دكتر قاسم حبيب جابر.
11. مقدمه نهج البلاغه، ص 29، دكتر صبحى صالح.
12. روزنامه سلام، مورخه 16/10/71، شماره 475.
13. چهره درخشان اسلام، ابن ابى الحديد، ص 33 33، ترجمه على دوانى.
14. مقدمه تصحيح نهج البلاغه، ص 43، شيخ محمد عبده.
15. الامام على صوت العدالة الانسانية: 5/233، جرج جرداق مسيحى.
16. الامام على نبراس و متراس، ص 13و 14، سليمان كتانى.
17. مقدمه كتاب صوت العدالة الانسانية، ص 23، جرج جرداق مسيحى.
18.همان ج1، ص 47.
19.همان ، ج5، ص 236.
20. شهسوار اسلام، ص 243، كابريل انگيرى، ترجمه عمادى.
21. مقدمه كتاب شهيد رمضان، جرجى زيدان.
22. توصيههايى جهت اتحاد مسلمانان جهان از آثار اقبال لاهورى، ص 106.
كلام اسلامي-ش 36