قرب پروردگار بيرون رانده شد و به خاطر عظمت گناهش منفورترين و مطرودترين خلق خدا گشت; امّا اين طرد و لعنت الهى مايه بيدارى او نشد و همچنان بر مركب غرور و نخوت سوار بود و همان گونه كه سيره افراد مغرور و متعصّب و لجوج است، به يك كار غير منطقى ديگر دست زد و آن اين بود كه كمر به گمراه ساختن آدم و فرزندان او بست و براى اين كه خشم و حسد خود را بيشتر فرو نشاند بار گناه خود را سنگين تر ساخت و از خدا تقاضا كرد كه او را تادامنه قيامت زنده نگاهدارد و چنان كه قرآن مىگويد: «قالَ رَبِّ فَاَنْظِرْنى اِلى يَوْمِ يُبْعَثُونَ». (1)
خداوند نيز خواسته او را به خاطر سه چيز پذيرفت: «نخست اين كه او مستحقّ غضب الهى بود. ديگر اين كه مىخواست امتحان را بر بندگان تمام كند و ديگر اين كه وعده اى كه به او داده بود، تحقّق بخشد» (فَاَعْطاهُ اللهُ النَّظِرَةَ اسْتِحْقاقاً لِلسُّخْطَةِ وَ اسْتِتْماماً لِلْبَلِيَّةِ وَ اِنْجازاً لِلْعِدَةِ).
ولى نه آن چنان كه او خواسته بود بلكه تا زمان و وقت معيّنى و لذا فرمود: «تو از مهلت داده شدگانى تا روز و وقت معيّنى» (فَقال اِنَّكَ مِنَ الْمُنْظَرينَ اِلى يَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ). (2)
در اين كه منظور از «يوم الوقت المعلوم» چيست در ميان مفسّران قرآن و نهج البلاغه گفتگوست.
بعضى گفته اند: منظور پايان جهان و برچيده شدن دوران تكليف است (در اين صورت تنها با مقدارى از درخواست ابليس موافقت شده زيرا او درخواست حيات تا روز قيامت داشت ولى تا پايان دنيا موافقت شد).
احتمال ديگر اين كه منظور زمان معيّنى است كه پايان عمر ابليس است و تنها خدا مىداند و جز او از آن آگاه نيست; چرا كه اگر آن زمان را آشكار مىساخت ابليس تشويق به گناه و سركشى بيشتر مىشد.
1. سوره حجر، آيه 36. 2. اشاره به آيه 37 و 38، سوره حجر. متن آيه چنين است: قالَ فَاِنَّكَ مِنَ الْمُنْظَرينَ ـ اِلى يَوْمِ الْوَقْت الْمَعْلُوم.