پیام امام امیرالمؤمنین (علیه السلام)

در بُعد چهارم يعنى فلسفه اقتصادى حج، در روايات اسلامى نيز اشاره شده است كه حج مىتواند قدرت اقتصادى مسلمين را بيشتر كند و از تنگناهاى مالى برهاند.

ممكن است افرادى تصوّر كنند كه حج را با مسائل اقتصادى چه كار، ولى هنگامى كه به اين نكته دقّت كنيم كه خطرناكترين مشكل مسلمانان امروز وابستگى اقتصادى آنها به بيگانگان است چه مانعى دارد كه در كنار مراسم حج، كنگره ها و سمينارهاى بزرگى از اقتصاددانان جهان اسلام تشكيل شود و به عنوان يك عبادت الهى و نجات مسلمين از چنگال فقر و وابستگى به بيگانگان، درباره مشكلات اقتصادى جهان اسلام بينديشند و طرح هاى سازنده اى تهيّه كنند؟ مسأله، جنبه شخصى ندارد كه سر از دنياپرستى بيرون آورد، بلكه هدف تقويت كلّ جهان اسلام و نجات از فقر و خدمت به عظمت مسلمين است. (1)

از آنچه در بالا آمد عمق كلام مولا على (عليه السلام) در اين بخش از خطبه ـ كه حجاج خانه خدا را به فرشتگان طواف كننده گرد عرش الهى تشبيه مىكند و اين مراسم را سبب گردآورى انواع سودها در اين تجارت خانه بزرگ الهى مىشمرد ـ روشن مىشود و شايد به همين دليل است كه در اين بخش از خطبه، تنها انگشت روى حجّ بيت الله الحرام گذارده شده است، چرا كه عبادتى است اجتماعى و همگانى كه دنيا و آخرت و اخلاق و معنويّت و عظمت و شوكت و قدرت در آن جمع است.

البتّه بحث پيرامون حج بسيار گسترده تر از آن است كه در بالا آمده ولى از آن جا كه مولا اميرمؤمنان (عليه السلام) در خطبه هاى ديگرى از نهج البلاغه نيز به مسأله حج و بيان نكات ديگرى از آن پرداخته، شرح بيشتر را به آن خطبه ها موكول مىكنيم تا حقّ همه اين كلمات بزرگ تا آن جا كه ميسّر است، ادا شود.

1. در روايتى كه هشام بن حكم از امام صادق (عليه السلام) نقل كرده است به همه اين فلسفه هاى چهارگانه به طور اجمال اشاره شده است (وسائل الشيعه، ج 8، ص 9) براى توضيح بيشتر درباره فلسفه حج مىتوانيد به ج 14 تفسير نمونه مراجعه كنيد.