امام (عليه السلام) در آغاز اين خطبه ـ چنان كه گفته شد ـ به عصر بعثت پيامبر اكرم (صلّى الله عليه وآله وسلّم) و ظهور انقلاب اسلامى در جزيرة العرب اشاره مىكند و نشان مىدهد كه مردم در عصر جاهليت در چه شرايطى مىزيستند و پيامبر (صلّى الله عليه وآله وسلّم) آنها را به چه افتخار و سعادتى رسانيد، مىفرمايد:
خداوند محمد (صلّى الله عليه وآله وسلّم) را هنگامى مبعوث كرد كه هيچ كس از عرب كتاب آسمانى نمى خواند و ادّعاى نبوّتى نداشت (همه آنها از دعوت انبيا دور مانده بودند و از كتب آسمانى، محروم و در گرداب شرك و كفر غوطهور بودند); (إِنَّ اللهَ بَعَثَ مُحَمَّداً (صلّى الله عليه وآله وسلّم) وَ لَيْسَ أَحَدٌ مِنَ الْعَرَبِ يَقْرَأُ كِتَاباً وَ لاَيَدَّعِي نُبُوَّةً).
بعضى از مفسران معروف نهج البلاغه در اينجا اين سؤال را مطرح كرده اند كه چگونه مىتوان گفت كه احدى از عرب نه كتاب آسمانى داشت و نه پيرو پيامبرى از پيامبران خدا بود، در حالى كه مىدانيم كه جمعيت قابل ملاحظه اى از يهود و گروهى از مسيحيان در آن سرزمين مىزيستند و كتابى به نام تورات و انجيل در ميان آنان بود؟ سپس در جواب اين سؤال اشاره به تحريف تورات و انجيل كرده اند. بنابراين كتابى كه در ميان آنها بود، كتاب راستين نبود و نيز پيروى آنان از حضرت موسى و مسيح، دروغين بود. آنها آن گاه به اين آيه استدلال كرده اند كه مىفرمايد:
(قُلْ مَنْ اَنْزَلَ الْكِتابَ الَّذى جاءَ بِهِ مُوسى نُوراً وَ هُدىً لِلنّاسِ تَجْعَلُونَهُ قَراطيسَ تُبْدُونَها وَ تُخْفُونَ كَثيراً);
«بگو: چه كسى كتابى را كه موسى آورد، نازل كرد، كتابى كه نور و هدايت براى مردم بود؟ (امّا شما يهود) آن را به صورت پراكنده اى در آورديد، قسمتى را (كه به سود شما است) آشكار مىسازيد و بسيارى را (كه برخلاف هواى نفسانى شما است) پنهان مىداريد؟ (1)»
1 ـ سوره انعام، آيه 91.