امام همواره گفتار معروف پيامبر را كه در فرمان مالك اشتر به آن اشاره فرموده، مدّ نظر و مورد توجه داشته است، به همين دليل به مالك اشتر صريحاً توصيه مىكند كه بخشى از وقت خود را در اختيار نيازمندان بگذار و بارِ عام بده، درهاى دارالاماره را بگشاى و پاسبانان را كنار بزن تا مردم آزادانه با تو تماس بگيرند و نيازها و مشكلات خود را، بىواسطه با تو در ميان بگذارند.
سپس مىافزايد: «اين به خاطر آن است كه از پيغمبر اكرم (صلّى الله عليه وآله وسلّم) بارها اين سخن را شنيدم كه مىفرمود: «لَنْ تُقَدَّسَ أُمَّةٌ لايُؤخَذُ لِلضَّعيفِ فيهِا حَقُّهُ مِنَ الْقَوىِّ غَيْرَ مُتَتَعْتِع»; امّتى كه حقّ ضعيفان را از زورمندان با صراحت نگيرد، هرگز پاك نمى شود و روى سعادت را نمى بيند». (1)
امام (عليه السلام) در تمام امور، خود نسبت به اين اصل اساسى وفادار ماند و اين اصل در تمام زندگانيش ظهور و بروز داشت و تنها ايرادى كه دشمنان بر او مىگرفتند، همين بود. كه او عدالت را فداى مصلحت شخصى و حكومتش نمى كند و افراد دنياپرست خودخواه را كه هميشه عادت به تبعيضهاى ناروا كرده اند، از خود مىراند.
در اين زمينه حكايات و احاديث زيادى نقل شده، از جمله اين كه در كتاب روضه كافى آمده است كه امام (عليه السلام) روزى عطاياى بيت المال (خراج و مانند آن) را تقسيم مىكرد، مرد سرشناسى از انصار پيش آمد و امام (عليه السلام) سه دينار به او داد و بعد از او غلام سياهى آمد، امام (عليه السلام) به او هم سه دينار داد.
مرد انصارى عرض كرد: «اى اميرمؤمنان! اين غلام من بود كه ديروز آزادش كردم. تو او را با من يكسان قرار مىدهى؟»
امام (عليه السلام) فرمود: «من در كتاب خدا نظر كردم، هيچ برترى اى براى فرزندان اسماعيل بر فرزندان اسحاق نديدم.
«اِنَّ آدَمَ لَمْ يَلَدْ عَبْداً وَ لاأَمَةً اِنَّ النّاسَ كُلُّهُمْ أَحْرار; از آدم غلام و كنيزى متولّد
1 ـ نهج البلاغه، نامه 53، فرمان به مالك اشتر.