و من خطبة له عليه السّلام
و فيها يصف العرب قبل البعثة ثمّ يصف حاله قبل البيعة له
امام (عليه السلام) در اين خطبه حال اعراب و چگونگى حيات و معيشت آنان را در پيش از بعثت پيامبر (صلّى الله عليه وآله وسلّم) بيان مىدارد. آنگاه به شرح حال خويش در سالهاى قبل از بيعت مسلمين با وى، مىپردازد.
در اين كه انگيزه امام از ايراد اين خطبه (يا به تعبير ديگر، نگارش اين نامه چه بوده است) ، بعضى از محقّقان، معتقدند كه بعد از اشغال مصر از سوى عمّال معاويه و شهادت محمد بن ابى بكر، گروهى، از آن حضرت خواستند تا نظر خود را نسبت به خلفاى گذشته، بيان فرمايند. حضرت، در پاسخ فرمود: «آيا حالا، موقع اين سؤال است؟ مگر خبر نداريد كه مصر اشغال شده و شيعيان مرا كشته اند (چرا مسائل واجب و حياتى را رها كرده، به مسائلى كه وقت براى آن بسيار است، خود را مشغول كرده ايد) ؟» سپس فرمود: «من، نامه اى به دست شما مىدهم كه پاسخ سؤالات شما در آن است، ولى از شما مىخواهم كه حقوق از دست رفته مرا حفظ كنيد. (1)
گاه، تصوّر مىشود كه ذيل اين خطبه كه دعوت به جهاد مىكند، منافات با اين سخن دارد و نشان مىدهد كه اين كلام، قبل از جنگ صفّين از آن حضرت صادر شده است; ولى ممكن است كه اين سخن، اشاره به جنگى باشد كه حضرت، قبل
1 ـ مصادر نهج البلاغه، جلد 1، صفحه 390.