صفحهى 477
كه در روايات اسلامى با تشبيهات مختلفى آمده. گاه «مزرعه» گاه «پل» و گاه «تجارتخانه» شمرده اند، كه شرح آن ذيل خطبه 28 گذشت.
ولى در خطبه مورد بحث و بعضى ديگر از خطبه هاى نهج البلاغه، دنيا تشبيه به ميدان تمرين و آخرت تشبيه به ميدان مسابقه شده; تشبيهى بسيار رسا و گويا. در واقع انسان ها در اين ميدان با آموزش هاى عقيدتى و پرورش هاى اخلاقى، چنان قوى و نيرومند مىشوند كه در ميدان مسابقه آخرت مىتوانند به سرعت در بهشت جاى گيرند و در آسمان قرب خدا پرواز كنند. و اين كه در خطبه بالا، «تصديق» به عنوان «منهاج و «صالحات» به عنوان «منار» آمده، اشاره به همين آموزش و پرورش الهى است.
از اين تشبيه نكات زير استفاده مىشود:
الف) سعادت و نجات در آخرت را بى حساب به كسى نمى دهند; بلكه در پرتو سازندگى هاى فكرى و اخلاقى و عملى خواهد بود.
ب) با پايان دنيا پرونده اعمال بسته مىشود و قيامت جاى حساب است نه عمل. همانگونه كه ميدان مسابقه جاى تمرين نيست.
ج) جايزه اين مسابقه، برترين جوائز است! چرا كه اين مسابقه برترين مسابقه ها است.
د) تفاوت درجات و مراتب انسان ها با اعتقاد اعمال و اخلاق آنها ارتباط دارد. ممكن است گروهى بهشتى باشند، ولى هر كدام در مقامى از مقامات بهشت; همانگونه كه شركت كنندگان در يك مسابقه، نفر اوّل و دوم و سوم دارند كه هر كدام جايزه متناسب رتبه خود مىگيرند.
هـ) هيچ چيز از اعمال و رفتار ما در دنيا از ميان نمى رود و آثار همه باقى مىماند. همانگونه كه آثار همه تمرينات براى مسابقه دهندگان محفوظ است. اين همان