صفحه‌ى 732
در چه زمانى ظهور مىكند همان گونه كه اشاره شد شارحان «نهج البلاغه» تفسيرهاى مختلفى دارند. بعضى آن را ناظر به زمان «بنى اميه» مىدانند كه نخست، آنها بر تمام كشور اسلامى سلطه پيدا مىكنند و نيكان و پاكان را از صحنه اجتماع دور مىسازند و صداى مظلومان را خاموش مىكنند ولى چيزى نمى گذرد كه گروهى برضد آنها قيام مىكنند و سلطه آنها را درهم مىپيچنند و آنها را به زباله دان تاريخ مىفرستند.
و بعضى ديگر معتقدند كه آنها ياران حضرت مهدى (ارواحنا فداه) هستند كه بعد از يك دوران ظلم و فساد و تباهى و بيگانگى از خدا، به فرمان پيشوايشان قيام مىكنند و آن را پر از عدل و داد مىسازد پس از آن كه ظلم وجور همه جا را فرا گرفته است.
ولى با توجه به آنچه در بخش بعد مىآيد چنين به نظر مىرسد كه اين گروهها اشاره به مردمى هستند كه در عصر جاهليّت مىزيستند گروهى راه فساد را پيمودند و گروهى بى تفاوت بودند و سرانجام گروهى از صالحان مخلص به پاخاستند و به حمايت پيامبر اكرم (صلّى الله عليه وآله) پرداختند و جان و مال خويش را نثار او كردند و اسلام در همه جا حاكم شد.
جمله «حَمَلُوا بَصَائِرَهُمْ عَلَى أَسْيَافِهمْ; آگاهى خودرا بر شمشيرها حمل مىكنند» تعبير بسيار زيبايى است كه نشان مىدهد مبارزات اسلامى بايد بر اساس آگاهى ها باشد و مبارزه فرهنگى بر مبارزه نظامى مقدّم است.