پاسخ: اين سؤال را از سه جهت مىتوان بررسى كرد:
الف) چگونگى كشته شدن شيطان: اگر منظور سؤال كننده اين باشد كه شيطان به چه شكلى كشته مىشود؛ در پاسخ مىتوان گفت: مرحوم مجلسى(ره) به نقل از كتاب انوارالمضيئة چنين مىگويد: زمانى كه حضرت قائم عليهالسلام قيام كند و در مسجد كوفه مستقر شود؛ شيطان در حالى كه به زانو در آمده، مىگويد: واى بر من از اين روز! سپس حضرت پيشانى او را گرفته و گردنش را مىزند.[1]
ب) امكان كشته شدن شيطان: اگر منظور از سؤال اين است كه آيا امكان دارد شيطان كشته شود؛ در مقام جواب مىگوييم: چنانكه در قرآن به صراحت بيان شده، شيطان از جنس جنّ است.[2] جنيان نيز مانند انسان ولادت و مرگ دارند. از اين رو كشته شدن شيطان غير ممكن نيست.
ج) اشكال كشته شدن شيطان: ممكن است تصور شود، چون دنيا محل امتحان انسان است و شيطان در اين امتحانات نقش مهمى دارد و با وسوسههايش انسان را به سوى بدىها تحريك مىكند؛ از اين رو با مرگ شيطان ديگر امتحان كردن معنى ندارد؛ چرا كه انسانها به دليل اينكه انگيزهاى و دعوت كنندهاى به كارهاى ناشايست ندارند، فقط كارهاى نيك انجام مىدهد.
ولى بايد توجه داشت، هر چند شيطان با اغواگرىهايش انسانها را در دام مىانداخت و باعث مىشد كه آدميان راه تباهى را انتخاب كنند؛ امّا غير از وسوسههاى شيطان، كه عامل خارجى است، در درون انسان نيز نفس اماره وجود دارد،[3] كه آدمى را به سوى گناه و نافرمانى سوق مىدهد؛ بنابراين همچنان امكان امتحان فراهم است.
از سوى ديگر، هر چند دوران ظهور دوران درخشان عالم انسانيت است و شرك و كفر از روى كره زمين رخت بر مىبندد و مردم به راحتى مىتوانند حركت كمالى خويش را شروع كنند؛ ولى بايد توجه داشت كه مردمِ آن زمان نيز امتحان مىشوند؛ چرا كه اينان نيز داخل در جرگه انسانهاى داراى انتخاب و اختيارند؛ البته شكل و چگونگى امتحان فرق مىكند.
به عنوان مثال، اگر به دانشآموز دوره راهنمايى گفته شود: در بعضى جلسات امتحان، كتابهايى نيز در اختيار افراد قرار مىگيرد، تعجب مىكند و نمىتواند چنين امرى را باور كند يا آن را ديگر امتحان نمىشمارد. ولى اين مسئله براى يك دانشجو قابل درك و فهم است. بنابراين مىتوان دو گونه امتحان در نظر گرفت، كه هر كدام دقت، ظرافت و سختى مناسب با زمان و موقعيت خاص خود را دارد.
در روايات باب ظهور و ايام پس از آن، مىخوانيم هر كس هر مقدار احتياج دارد، از جيب برادر دينىاش بر مىدارد؛ از گرفتن سود نهى مىشود؛ كمك به برادران دينى اهميّت فراوانى پيدا مىكند و... طبيعى است كه چگونگى عمل به اين احكام، خود امتحان بزرگى است؛ اينكه افراد در برابر اين دستورات چگونه از خود واكنش نشان مىدهند.
از اين رو با وجود نفس اماره و شيوه متفاوت امتحان، با مرگ شيطان، راه براى امتحان انسانها بسته نمىشود.