كتاب حاضر متشكل از چهار بخش است . بخش اول " تكامل اجتماعي انسان " نام دارد و مجموع دو سخنراني استاد شهيد مرتضي مطهري تحت همين عنوان در دانشگاه شيراز مي باشد . تاريخ دقيق اين سخنرانيها مشخص نيست ولي آنچه مسلم است اينكه بعد از سال 1350 ايراد شده اند .
اين بخش در زمان حيات استاد بدون اجازه و نظارت ايشان با كيفيت بسيار نامطلوب به چاپ رسيد كه موجب آزردگي خاطر استاد شد و البته در همان زمان جلوگيري به عمل آمد . پس از شهادت استاد اين دو سخنراني با تنظيمي نه چندان خوب از سوي برخي واحدهاي انتشاراتي منتشر شدكه پس از اعلام ممنوعيت چاپ و نشر آثار آن متفكر گرانقدر بدون اجازه " شوراي نظارت بر نشر آثار استاد شهيد " انتشار آن متوقف گشت . به هر حال اين بخش از كتاب در اين چاپ با تنظيم صحيح عرضه مي شود ضمن اينكه به دليل استفاده از حواشي استاد بر آن چاپي كه بدون اجازه ايشان صورت گرفته بود ، كاملتر نيز شده است . بخش دوم اين كتاب " هدف زندگي " نام دارد كه متشكل از پنج جلسه صحبت استاد شهيد در جمع حدود ده تن از شاگردان خود در سال 1351 تحت همين عنوان مي باشد . در اين بخش برخي از مباحث جهان بيني اسلامي نيز مورد بحث قرار گرفته به طوري كه اين بحثها مي تواند شرح برخي از مباحث مجموعه " مقدمه اي بر جهان بيني اسلامي " واقع شود . اين بخش نيز مانند بخش اول با تنظيمي نه چندان خوب قبلا از سوي برخي واحدهاي انتشاراتي به چاپ رسيده است . ضمنا نوارهاي اين بخش در دست نيستو تنظيم آن از روي متني كه در همان زمان از نوار استخراج شده صورت گرفته است . بخش سوم اين كتاب " الهامي از شيخ الطائفه " نام دارد . اين بخش تدوين و تفصيل يافته سخنراني استاد شهيد تحت همين عنوان در كنگره هزاره شيخ طوسي استكه از تاريخ 28 اسفند 1348 تا 3 فروردين 1349 در دانشگاه مشهد برگزار شد . ا ين بخش در زمان حيات استاد در كتاب " هزاره شيخ طوسي " كه مجموع كنفرانسهاي ايراد شده در آن كنگره است به چاپ رسيد .
از آن جا كه اين مقاله دور از دسترس علاقمندان آثار استاد شهيد بود و نيز به جهت تمركز بيشتر اين آثار از نظر نشر ، عينا در اين كتاب آورده شد . بخش چهارم اين كتاب مقاله اي است تحت عنوان " مزايا و خدمات مرحوم آية الله بروجردي " كه در سال 1340 و پس از فوت آن مرحوم توسط استاد شهيد نگارش يافته و قبلا در كتاب " مرجعيت و روحانيت " كه مجموعا مقالاتي است از چند نويسنده به چاپ رسيده است.
اين مقاله نيز به همان دلائل يعني در دسترس نبودن و ايجاد تمركز در نشر آثار استاد شهيد در اين كتاب آورده شد . مقالات سوم و چهارم علاوه بر مطالبي در باب عناوين ياد شده ، مطالبي نيز درباره اجتهاد و فقه اسلامي دارد كه شايان توجه است . از خداوند متعال توفيق بيشتر مسئلت داريم . انتشارات صدرا
در کتاب منتشر شده اين صفحه خالي بوده است. بسم الله الرحمن الرحيم موضوع بحث مفهوم تكامل در تاريخ و به تعبير ديگر تكامل اجتماعي و پيشرفت اجتماعي انسان است . علماء براي انسان قائل به دو تكاملند : يكي تكامل طبيعي و زيستي كه در زيست شناسي خوانده و ديده ايد ، كه انسان را كاملترين حيوان و آخرين حلقه تكامل طبيعي حيوانات دانسته اند معني تكامل طبيعي روشن است ، يعني تكاملي كه آنرا جريان طبيعت بدون دخالت و خواست خود انسان بوجود آورده است . از اين جهت ميان انسان و ساير حيوانات تفاوتي نيست يعني يك مسير طبيعي جبري قهري ، هر حيواني را به مرحله اي رسانده است ،انسان را هم همان جريان به مرحله اي كه امروز ما او را انسان مي ناميم و او را نوعي خاص در مقابل ساير انواع مي دانيم رسانده است . ولي تكامل تاريخي يا تكامل اجتماعي يعني سير جديدي از تكامل كه در اين سير جديد ، طبيعت به آن شكل دخالت ندارد . اين تكامل ، تكامل اكتسابي ( 1 ) است . يعني تكاملي است كه انسان با دست خود آنرا كسب
1 - از نظر ماركسيسم ، اين تكامل هم به نحوي طبيعي و جبري است .