نهضت های اسلام صد ساله اخیر

دردهائي كه سيد جمال در جامعه اسلامي تشخيص داد عبارت بود از :

 1 - استبداد حكام

 2 - جهالت و بي خبري توده مسلمان و عقب ماندن آنها از كاروان علم و تمدن

 3 - نفوذ عقائد خرافي در انديشه مسلمانان و دور افتادن آنها از اسلام نخستين

4 - جدائي و تفرقه ميان مسلمانان ، به عناوين مذهبي و غير مذهبي

 5 - نفوذ استعمار غربي سيد براي چاره اين دردها و بدبختيها از همه وسائل ممكن : مسافرتها ، تماسها ، سخنرانيها ، نشر كتاب ، مجله ، تشكيل حزب و جمعيت ، حتي ورود و خدمت در ارتش بهره جست . در عمر شصت ساله خود ( 1 ) ازدواج نكرد و تشكيل عائله نداد ، زيرا با وضع غير ثابتي كه داشت كه هر چندي در كشوري به سر مي برد و گاهي در تحصن يا تبعيد يا تحت نظر بود نمي توانست مسئوليت تشكيل خانواده را بر عهده گيرد . سيد چاره دردهائي كه تشخيص داده بود در امور ذيل مي دانست :

 1 - مبارزه با خود كامگي مستبدان .

 2 - اين مبارزه را چه كسي بايد انجام دهد ؟ مردم . مردم