م‍ن‍اس‍ک‌ ح‍ج‌ وی‍ژه‌ ب‍ان‍وان‌ م‍طاب‍ق‌ ب‍ا ف‍ت‍اوای‌ ام‍ام‌ خ‍م‍ی‍ن‍ی‌ ب‍ا ح‍واش‍ی‌ م‍راج‍ع‌ ت‍ق‍ل‍ی‍د

1 آية الله خامنه اى: نماز طواف، به جماعت صحيح نيست، پس هر طور مى تواند بخواند و احتياطاً نايب هم بگيرد.

آية الله بهجت: اگر مى تواند بايد به جماعت بخواند.

آية الله سيستانى: اگر بتواند مقدار زيادى از سوره حمد را به طور صحيح بخواند، خواندن حمد به همين مقدار كافى است و اگر نتواند به احتياط واجب مقدارى از قرآن را كه مى تواند صحيح بخواند به آن اضافه كند و اگر اين را نيز نتواند، تسبيح بگويد.

آية الله مكارم: نماز جماعت و گرفتن نايب لزومى ندارد.

2 آية الله صافى: اگر از نصف سعى گذشته است، اتمام سعى كافى است و چنانچه قبل از نصف سعى يادش بيايد، همه آن را مجدداً انجام دهد.

آية الله بهجت: سعى را اعاده كند.

3 چون نماز طواف بايد به طور صحيح خوانده شود، بنابراين توصيه مى شود افرادى كه قرائت صحيح اين سوره را نمى دانند در ركعت دوّم نيز، همان سوره توحيد (قل هوالله احد)را بخوانند.

4 شوط: در لغت به معناى نهايت دويدن تا هدف و در اين جا به معناى يك بار دور زدن اطراف كعبه و يك بار فاصله صفا تا مروه، يا مروه تا صفا مى باشد.

5 آية الله بهجت: احتياط آن است كه بدون عذر بين صفا و مروه ننشيند. ؤ

آيات عظام تبريزى، سيستانى، فاضل، مكارم: بنا بر احتياط واجب بايد به مقدارى نباشد كه موالات به هم بخورد.

6 آية الله مكارم: ولى اگر تأخير انداخت، سعى او باطل نخواهد شد، هرچند گناه كرده است.

آية الله تبريزى: اگر تأخير انداخت گناه نكرده است ولى بايد طواف و نماز را اعاده كند.

7 آيات عظام صافى، سيستانى، تبريزى: اگر تقصير هم كرده باشد بايد دوباره تقصير كند.

آية الله مكارم: اگر آن دور را كه از مروه شروع كرده ناديده بگيرد و بقيه را تكميل كند، صحيح است.

8 آن قسمت، امروزه با خط و چراغ سبزرنگ معين شده است كه در سابق حدّ فاصل بين بازار عطاران و مناره ميانه بوده است.

9 آية الله سيستانى، آية الله بهجت: اگر زيادى، يك شوط يا بيشتر باشد مستحب است آن را به هفت برساند.

10 آية الله فاضل: چنانچه قبل از تمام كردن شوط چهارم باشد، بنابر احتياط واجب، سعى را از سر بگيرد، ولى اگر شوط چهارم را تمام كرده است واجب است آن را تمام كند.

11 آية الله فاضل: بنا بر احتياط واجب، سعى را از سر بگيرد.

آية الله بهجت: اگر كمبود سعى از روى فراموشى و بعد از شوط چهارم بوده، واجب است باقى را هر وقت يادش آمد، هرچند بعد از تمام شدن اعمال، تدارك كند و در صورتى كه خودش نتواند تدارك كند يا سخت باشد واجب است نايب بگيرد و اگر كمبودش پيش از شوط چهارم و از روى فراموشى بوده، احتياط اين است كه خودش يك سعى كامل بجا آورد و در صورت دشوارى آن، نايب بگيرد.

آية الله تبريزى: اگر سعى انجام شده كمتر از چهار شوط نباشد، واجب است بقيه را هر وقت يادش آمد بجا آورد، و اگر خودش نتواند بجا آورد يا مشقّت داشته باشد، واجب است نايب بگيرد و در اين صورت احتياط اين است كه نايب يك سعى كامل بجا آورد به نيّت اين كه هرچه بر عهده منوب عنه مى باشد انجام بقيه سعى يا از سر گرفتن آن و اگر كمبود سعى بيش از سه شوط باشد، احتياط آن است كه خودش يك سعى كامل به قصد اين كه اگر وظيفه ام اتمام همان سعى است، اتمام باشد و اگر از سر گرفتن سعى باشد، يك سعى كامل باشد بجا آورد.

12 آية الله فاضل: در دو صورت، احتياط واجب آن است كه سعى را از سر بگيرد.

13 آية الله صافى: اگر بعد از منصرف شدن از سعى، در تعداد دورها شك كند، به شك اعتنا نكند و سعيش صحيح است، ليكن اگر احتمال مى دهد كه كمتر از هفت مرتبه سعى كرده، احتياط آن است كه دوباره سعى كند.

آية الله سيستانى: اگر احتمال زياد بودن آنها را بدهد، بنا بر صحت بگذارد واگر احتمال كم بودن آنها را مى دهد در صورتى كه شك او قبل از بهم خوردن موالات باشد، سعى باطل است و بنابر احتياط اگر بعد باشد نيز باطل است.

14 آية الله تبريزى: شك در تعداد شوطهاى سعى، سعى را باطل مى كند.

15 به مسأله 176 مراجعه شود.

16 آنچه بر صفا مستحب است، در ص91 گذشت.

17 آية الله مكارم: احتياط واجب است.

آية الله سيستانى: احتياط واجب است و اگر خواست ناخن بگيرد پس از كوتاه كردن مو باشد.

18 آية الله سيستانى: جايز نيست قبل از سعى طواف نساء را انجام دهد و اگر نتوانست در مكه بماند تا پاك شود، مى تواند از مكه خارج شود و بنا بر احتياط واجب براى طواف نساء نايب بگيرد.

19 آية الله مكارم: احتياط واجب است.

20 آية الله تبريزى: بنا بر احتياط واجب بايد آنها را پس از سعى، اعاده كند.

21 آية الله سيستانى، آية الله تبريزى: بنا بر احتياط واجب، صيد همچنان حرام است تا روز سيزدهم ذى حجه، هرچند در خارج حرم.

22 به مسأله 186 نيز مراجعه شود.

23 آية الله سيستانى: بنابر احتياء كفاره كندن هر درختى، قيمت همان درخت است.

24 آية الله سيستانى، آية الله تبريزى: كفاره قسم دروغ در مرتبه دوم، دو گوسفند و در مرتبه سوم، يك گاو است.

آية الله فاضل، آية الله بهجت: در مرتبه اول يك گوسفند كفاره بدهد و احتياط واجب آن است كه در مرتبه دوّم يك گاو و در مرتبه سوّم يك شتر كفاره بدهد. نظر آية الله خامنه اى، به دست نيامد.

25 آية الله تبريزى، آية الله سيستانى: اگر خون نيايد حرام نيست.

آية الله خامنه اى، آية الله فاضل: اگر كندن يا كشيدن دندان سبب بيرون آمدن خون نباشد حرام نيست.

26 كفاره صيد مختلف است و براى آشنايى با موارد آن بايد به كتب مفصّل فقهى مراجعه شود.

27 آية الله تبريزى: اگر سرمه سياه باشد يا با قصد زينت سرمه بكشد، كفاره اش يك گوسفند است.

28 آيات عظام خامنه اى، تبريزى، سيستانى، مكارم، بهجت: نگاه به آينه بدون قصد زينت اشكال ندارد. نظر آية الله بهجت نسبت به كفّاره آن بدست نيامد.

29 آية الله تبريزى: بنابر احتياط واجب در صورت علم و عمد يك گوسفند و در صورت جهل اطعام يك فقير كفاره دارد.

آية الله مكارم: بنابر احتياط كفاره آن يك گوسفند است.

30 آية الله صافى: بايد يك گوسفند كفاره بدهد.

آية الله تبريزى: بنابر احتياط واجب بايد يك گوسفند كفاره بدهد.

آية الله بهجت: نقل شده كه يك گوسفند كفاره دارد.

31 آية الله تبريزى: بنابر احتياط كفاره آن يك گوسفند است.

32 شرايط قربانى حج در مسأله 1023 مناسك امام خمينى(قدس سره) آمده است.

33 آية الله تبريزى:، عيبى ندارد كه مقدارى را خودش بخورد و قيمت آن را به فقرا بدهد.

آية الله سيستانى، آية الله فاضل: احتياط آن است كه خودش نخورد.

34 آية الله سيستانى: به احتياط واجب بايد مؤمن باشد.

آية الله تبريزى: بايد مؤمن باشد.

آية الله فاضل: مصرف كفاره، فقير مؤمن غير سيد است ولى اگر كفاره دهنده سيد باشد مى تواند كفاره خود را به سيد فقير بدهد.

آية الله مكارم: احتياط آن است كه كفاره غير سادات به سادات داده نشود.

35 آية الله تبريزى: پرهيز از غير زعفران، عود، عنبر، مشك و ورس احتياط مستحب است.

آية الله سيستانى: استعمال هر ماده اى كه براى خوشبو كردن بدن يا لباس يا خوراك يا غير آن، مورد استفاده قرار مى گيرد، چه استعمال به بوييدن باشد يا خوردن يا ماليدن به بدن و لباس يا رنگ كردن يا بخور دادن، حرام است و احتياط واجب آن است كه از شامپو و صابون و سيگارى كه بوى خوش دارد نيز اجتناب كنند.

36 آية الله سيستانى: اين حكم مخصوص گياهانى است كه براى بوييدن مورد استفاده واقع مى شود، چه از آن عطر گرفته شود چه نشود.

آية الله صافى، آية الله مكارم: بنا بر احتياط واجب از تمام گلها بايد پرهيز كرد.

آية الله خويى، آية الله بهجت: بنا بر احتياط واجب از هر بوى خوش پرهيز كنند.

آية الله خامنه اى: بنا بر احتياط واجب از بوييدن هر چيز معطرى كه به آن عطر گفته نمى شود، نيز پرهيز كنند.

37 آية الله سيستانى: اينها نيز حرام است.

به حاشيه مسأله قبل نيز مراجعه شود.

38 آية الله خامنه اى، آية الله سيستانى: احتياط واجب.

39 آية الله تبريزى: بنا بر احتياط واجب حرام است.

40 آيات عظام خامنه اى، بهجت، سيستانى: بنابر احتياط واجب حرام است.

41 آيات عظام سيستانى، خامنه اى، مكارم، تبريزى، بهجت: بدون قصد زينت و آرايش اشكال ندارد.

42 آية الله خامنه اى، آية الله مكارم: اگر به قصد تزيين نباشد.

آية الله سيستانى: اجسام صيقلى ديگرى كه خاصيت آينه را داشته باشد حكم آينه را دارد.

43 آية الله فاضل، آية الله بهجت: اگر به قصد زينت نباشد اشكال ندارد.

44 به حواشى مسائل قبل مراجعه فرماييد.

45 آية الله مكارم: انگشتر زينتى به هر قصد باشد حرام است.

آية الله خامنه اى: بنا بر احتياط واجب از هر كارى كه زينت حساب شود، پرهيز كند، هرچند قصد زينت نكند.

46 آية الله سيستانى: بنابر احتياط واجب حرام است.

47 آية الله فاضل: اگر قصد زينت و خودآرايى با آنها را نداشته باشد، لازم نيست بيرون آورد.

48 آية الله سيستانى: به شوهر و مردانى كه با او محرم است، بنا بر احتياط مستحب نشان ندهد.

49 آية الله خامنه اى، آية الله سيستانى: حنا بستن و هر كارى كه زينت به حساب آيد بنا بر احتياط واجب حرام است.

آية الله بهجت: حنا بستن اگر چه براى زينت باشد عيبى ندارد.

آية الله تبريزى، آية الله مكارم: حنا بستن در صورتى كه زينت گفته شود حرام است.

50 آية الله صافى: در صورتى كه اثرش تا حال احرام باقى مى ماند بنا بر احتياط بايد خوددارى كند.

آية الله مكارم: اگر قصدش ادامه زينت براى حال احرام باشد اشكال دارد.

51 آية الله سيستانى: اگر در آن عطر نباشد ولى خودش خوشبو باشد اشكال ندارد.

52 آية الله صافى: گناه ندارد ولى كفاره دارد.

53 آية الله صافى: ولى كفاره دارد و كفاره آن، يك مُدّ طعام است.

آية الله تبريزى، آية الله بهجت: ولى كفاره آن يك مشت طعام است.

54 آية الله تبريزى، آية الله سيستانى: بنا بر احتياط واجب.

آية الله خامنه اى: پوشاندن گوشه هايى از بالا يا پايين صورت يا دو طرف آن به طورى كه پوشاندن صورت بر آن صدق نكند مانع ندارد، چه در نماز چه در غير آن.

آية الله مكارم: پوشاندن بخشى از صورت به طورى كه نقاب و برقع به آن نگويند جايز است.

55 آية الله تبريزى: احتياط آن است كه قسمت پايين آمده را به وسيله دست يا چيز ديگر از صورت خود دور نگه دارد.

آية الله صافى: بايد با دست يا چيز ديگرى آن را از صورت دور نگه دارد.

56 آية الله بهجت، آية الله مكارم: نگه داشتن آن از چسبيدن به صورت لازم نيست.

آية الله تبريزى: احتياط واجب است.

آية الله صافى: بايد با دست يا چيز ديگرى، آن را از صورت دور نگه دارد.

57 آية الله مكارم: واجب نيست.

آية الله تبريزى، آية الله سيستانى: احتياط آن است كه پس از نماز آن را بردارد.

58 آية الله فاضل: جايز نيست.

آية الله مكارم: مانعى ندارد.

آية الله صافى: به طورى كه صورت پوشيده نمى شود خشك كند.

آية الله بهجت: اگر تدريجى باشد مانعى ندارد.

59 آية الله مكارم: اين مقدار مانعى ندارد.

60 آية الله سيستانى: بنا بر احتياط واجب جايز نيست.

61 آية الله مكارم: مكروه است.

آية الله تبريزى، آية الله سيستانى: مسواك كردن عيبى ندارد اگرچه بداند خون خارج مى شود.

آية الله بهجت: بنابر احتياط واجب.

62 آية الله مكارم: مكروه است.

آية الله سيستانى: بنا بر احتياط.

63 آية الله مكارم: اگر خون بيرون نيايد حرام نيست، ولى احتياط مستحب است كه بدون خونريزى هم دندان نكشد.

64 آية الله تبريزى، آية الله سيستانى: بعيد نيست اين عمل جايز باشد.

65 آية الله خامنه اى: كشيدن دندان بدون خونريزى نه حرام است و نه كفاره دارد و در صورتى كه كشيدن دندان ضرورت پيدا كند و منجر به خونريزى شود، احتياط مستحب آن است كه يك گوسفند كفاره بدهد.

آية الله بهجت: كندن دندان در صورتى كه موجب خون آمدن شود حرام است ولى كفاره ندارد و اگر موجب خون آمدن نشود و يا كندن دندان ضرورت داشته باشد مانعى ندارد.

66 آية الله تبريزى: فخر كردن بر ديگران اگر براى اثبات فضيلت و برترى براى خود باشد كه توهين ديگرى را دربر داشته باشد اين عمل خود بخود حرام است.

آية الله مكارم: بنا بر احتياط واجب فخر فروشى نيز از فسوق است.

آية الله سيستانى: فخر كردن اگر مستلزم اهانت و تحقير مؤمن باشد هميشه حرام است و در حال احرام حرمتش مؤكّد است و اگر چنين نباشد اشكالى ندارد حتى در حال احرام.

67 آية الله فاضل: اين دو كلمه دخالت در مطلب دارد.

68 آية الله فاضل: در صورتى كه با كلمه «لا» يا «بلى» باشد بنا بر احتياط مستحب حكم جدال را دارد.

آية الله بهجت: اگر قسم به «الله» نباشد جدال نيست.

69 آية الله سيستانى: در صورتى كه ترك آن موجب ضررى براى او باشد، مثلا حق او را پايمال كنند.

آية الله صافى: براى اظهار مودّت و دوستى و اكرام مؤمن نيز جايز است.

70 آية الله مكارم: قطع درختان ميوه اگر خودرو باشد، بنا بر احتياطؤ

واجب جايز نيست.

آية الله فاضل: چيدن ميوه ها و شاخه هايى كه براى هرس كردن كه در بهتر و بيشتر شدن ميوه ها تأثير دارد مى چينند، اشكال ندارد ولى خود درخت را نبايد قطع كنند.

71 اذخر = كور گياه، گزنه دشتى. گياهى است با شاخه هاى باريك و برگهاى ريز سرخ رنگ يا زرد و تندبو، شكوفه هاى سفيد.

72 در چند مسأله از اين بحث فتواى مراجع معظم تقليد به دست نيامد.

73 آية الله فاضل: در اعمالى كه نياز به وضو دارد احتياطاً طفل را وضو بدهد و خودش هم وضو بگيرد.

آية الله بهجت: احتياط آن است كه در حال طواف هر دو طهارت داشته باشند و نماز طواف را هر دو بخوانند.

74 آيات عظام تبريزى، سيستانى، بهجت: اين حكم در مورد محرم كردن كودك غير مميّز است.

75 آية الله تبريزى: آن مقدار كه بتوانند، بنابراحتياط طهارت او را رعايت كنند.

آية الله سيستانى: رعايت طهارت بدن و لباس او لازم نيست.

76 آية الله صافى: بنابر احتياط شانه چپ كودك نيز به طرف كعبه باشد.

77 آية الله مكارم: اگركودك مميزاست ودرابتداى سعى نيّت كرده اشكال ندارد.

آية الله تبريزى: بنابر احتياط واجب بايد بيدار باشد.

78 آية الله مكارم: ولى بهتر آن است كه رضايت او را جلب كند.

79 آية الله تبريزى، آية الله سيستانى: در عمره مستحبى نيابت غير بالغ با اجازه ولىّ خود صحيح است.

80 آية الله بهجت: بايد يقين كند كه نايب، اعمال را به طور صحيح بجا آورده يا دليل معتبرى بر اينكه اعمال را بجا آورده، داشته باشد.

81 آية الله فاضل: نيابت در هر صورت صحيح نيست ولى مى تواند براى خود عمره انجام دهد و ثواب آن را اهدا كند.

82 آيات عظام خامنه اى، فاضل، مكارم، صافى: مسافر در تمام مكّه و مدينه مى تواند نمازش را تمام يا شكسته بخواند.

آية الله تبريزى: مسافر در مكه و مدينه قديم (زمان پيامبر) مى تواند نمازش را تمام يا شكسته بخواند.

آية الله بهجت: مسافر در مسجدالحرام و مسجدالنبى مى تواند نماز را تمام يا شكسته بخواند ولى احتياط واجب آن است كه در جايى كه اوّل جزو اين مساجد نبوده و بعد به آن اضافه شده نمازش را شكسته بخواند.

83 آية الله بهجت: اگر كار ضرورى ندارند خارج نشوند و خوب است شركت كنند.

84 آية الله سيستانى، آية الله تبريزى: در صورتى كه قرائت حمد و سوره را براى خود آهسته انجام دهد، كفايت مى كند و در نماز جمعه بعد از فراغ از آن، نماز ظهر را اعاده كند.

85 آية الله تبريزى: با وجود امكان سنگ فرش، بايد به آنجا برود.

آية الله فاضل: اگر مخالف تقيه نباشد و موجب هتك و انگشت نما شدن نشود، بايد در محلى كه بتواند پيشانى او در سجده بر سنگهاى مسجد قرار گيرد سجده نمايد.

آية الله بهجت: در صورتى كه بتواند بر چيزى كه سجده بر آن صحيح است سجده كند، سجده بر فرش خلاف احتياط است.

86 آية الله سيستانى: در صورت تمكن لازم است.

آية الله صافى: اگر فرادى نماز مى خواند و ضرورتى نباشد نبايد به فرش سجده كند و اگر به جماعت مى خواند سجده بر فرش در مواردى كه به خاطر تقيّه ضرورت داشته باشد مانع ندارد.

87 آية الله تبريزى: بنا بر احتياط جايز نيست.

نظر آية الله سيستانى در اين مسأله به دست نيامد.

88 آية الله فاضل، آية الله مكارم: بنا بر احتياط واجب نبايد بردارد.

89 درهم، يك واحد پولى نقره است كه ارزش آن، امروزه (بهار 1379) حدود 800 تومان است.

90 آية الله سيستانى: بنا بر احتياط واجب بايد صدقه بدهد.

91 آية الله مكارم: هرگاه احتمال قابل توجه در مورد پيدا شدن صاحبش نمى دهد، صدقه بدهد.

92 تهذيب الأحكام، ج6، ص6، كامل الزيارات، ص16، مفاتيح الجنان، ص629

93 المزار الكبير ص19، مفاتيح الجنان ص632

94 امام حسن مجتبى و امام زين العابدين و امام محمّد باقر و امام جعفر صادق(عليهم السلام) در قبرستان بقيع مدفونند.

95 مفاتيح الجنان، تهذيب الاحكام ج6 ص80، كامل الزيارات ص55