داستان آمدن بني عبيل به جحفه، پس از اخراج آنان از يثرب توسط عماليق كه به آن اشاره كرديم، حاكي از قدمت جحفه است و نشان مي دهد كه تاريخ آن به پيش از ظهور اسلام برمي گردد. «زبيدي» مي گويد: «اين سرزمين مهيعه ناميده مي شد تا آن كه بنو عبيل در آنجا سكونت گزيدند. عبيل، با لام بر وزن امير است اما برخي آن را بنو عُبيد با دال، بر وزن زبير ضبط كرده اند كه درست نيست. بنو عبيل برادران عاد بن عوص بن ارم بودند كه به دست عماليق فرزندان عمليق بن لاوذ بن ارم از يثرب بيرون شدند. پس از سكونت بنو عبيل در محل جحفه، سيل ويرانگري جاري شد و از اين جهت آنجا «جحفه» ناميده شد. ابن دريد اين معنا را از ابن كلبي نقل كرده است»15
به گفته قلقشندي: 16
«عماليق قبيله اي از عرب «عاربه» و عرب «بائده»17
بودند. آنان از نسل عمليق (يا عملاق) بن لاوذ بن ارم بن سام بن نوح ـ ع ـ بودند و از نظر بلندي قامت و درشتي اندام، ضرب المثل بودند» طبري مي نويسد: گروه هايي از اين قوم در مناطق مختلف پراكنده شدند. مردم شرق واهالي عمان و بحرين و حجاز از نژاد آنان بودند. پادشاهان عراق و جباران شام و فراعنه مصر نيز از اين قوم بودند. «قلقشندي» به نقل از ابن كلبي، بنو عبيل را با دال ضبط كرده، مي گويد: «بنو عبيد قبيله اي از عرب «بائده» بودند. ابن كلبي گفته است: آنان از نسل عبيد بن ارم بن سام بن نوح ـ ع ـ بودند. اما بعضي نسب عبيد را چنين نوشته اند: عبيد بن صداد (شداد) بن عاد بن عوص بن سام. «ابن خلدون] در [كتاب» «العبر» مي گويد: محل سكونت آنان در جحفه، بين مكه و مدينه بود كه ميقات احرام براي اهل مصر است، اما بعدها بر اثر سيل به هلاكت رسيدند. گفته مي شود كه جحفه بين مكه و مدينه قرار دارد و به اين جهت جحفه ناميده شده كه سيل آن را ويران و خراب كرد (از ماده جحف). مسعودي مي گويد: بنيانگذار شهر مدينه يكي از افراد اين قوم به نام يثرب بن باسة بن مهلهل بن ارم بن عبيل بود. اما به عقيده سهيلي، بنيانگذار يثرب، ارم پسر عبيل بوده است. در هر حال به نظر مي رسد كه جحفه پس از آن سيل، آباد شده و تا قرن پنجم هجري همچنان آباد بوده است; زيرا جغرافي داني مانند بكري (م487هـ .) از آن ياد كرده، چنين مي نويسد: «جحفه آبادي گسترده و پهناوري است كه «مسجد آن »داراي يك منبر است» آنگاه مي افزايد: در ابتداي آن ـ از سمت مدينه ـ در محله اي بنام «عزور» مسجد النبي ـ ص ـ ، و در آخرش ـ در سمت مكه ـ در كنار دو ستون، مسجد الائمه قرار دارد.18
گويا اين آبادي در قرن ششم خراب شده است. اين معنا از سخنان «ياقوت» (م626هـ .) استفاده مي شود. وي مي گويد: «جحفه ـ با ضم جيم و سكون هاء ـ آبادي بزرگي بوده كه «مسجدش» داراي منبري بوده... اما اكنون ويران شده است» 19
به نظر مي رسد جحفه تا زمان ما همچنان ويران بوده است و شايد به علت آن، تحول و دگرگوني مربوط به آبادي هاي كناره جاده هاي عمومي است; زيرا وقتي كه مسير جاده عوض مي شود، اين گونه آبادي ها كه از طريق مسافران و رهگذران درآمد دارند، متروك واقع شده، عوائد خود را از دست مي دهند و رو به ويراني مي روند. چنانكه از گزارش جهانگردان مصري و مغربي استفاده مي شود راه مدينه منوره به سوي مكه كه از مسير بدر و جحفه عبور مي كرده بعدها تغيير مسير داده از بدر، مستوره و رابغ عبور مي كرده است. 20
اين بود آنچه از تاريخ قديم اين ميقات; به ويژه در دوره اسلامي به دست آورديم. از مجموع آنچه گفتيم چنين نتيجه مي گيريم: 1 ـ جحفه تا قرن پنجم هجري آبادي بزرگي بوده كه «مسجدش» داراي منبري بوده است. 2 ـ نخستين محله آن ـ از سمت مدينه منوره ـ عزور ناميده مي شده و در آن مسجدي بنام مسجد النبي قرار داشته كه مسجد جامع بوده و منبري جهت ايراد خطبه در نماز جمعه داشته است. 3 ـ در انتهاي آن ـ در سمت مكه ـ مسجد ديگري بنام مسجد الائمه وجود داشته است. 4 ـ همچنين در انتهاي آن ـ باز در سمت مكه ـ دو ستون وجود داشته كه نشانه مرز ميقات يا انتهاي آن بوده است.