آنچه تاكنون بيان شد، در واقع مىبايست مدخليبرايورود به موضوع اصلياين نوشته تلقيشود.
به گمان نگارنده، حضرت امامخميني(قدس سره) در پيامهايحجِّ خويش، كوشيدهاند جلوههاييمهمّ از اسلام سيستمي و جهانشمول را ارائه دهند. در اين فصل به نمونههايياز اين رويكرد امام راحل(قدس سره) اشاره خواهيم كرد:
1ـ «اسلام دارايفرهنگ غنيانسانساز است كه ملت ها را بيگرايش به راست و چپ و بدون در نظر گرفتن رنگ و زبان و منطقه به پيش ميبرد و انسانها را در بُعد اعتقادي و اخلاقي و عمليهدايت ميكند و از گهواره تا گور به تحصيل و جستجويدانش سوق ميدهد. اسلام در بُعد سياسي، كشورها را در همه زمينهها، بدون تشبّث به دروغ و خُدعه و توطئههايفريبنده، به اداره و تمشيت حكومت سالم هدايت ميكند و روابط را با كشورهايديگريكه به زيست مسالمتآميز و خارج از ظلم و ستمكاريمتعهّد هستند محكم و برادرانه ميكند، اقتصاد را به صورتيسالم و بدون وابستگيبه نفع همگان در رفاه همه مردم، با اهمّيت به مستمندان و ضعيفان بارور ميكند و برايرشد بيشتر كشاورزي و صنعت و تجارت كوشش مينمايد و در بعد نظاميبه همه كسانيكه صلاحيّت دفاع از كشور را دارند برايمواقع اضطراريتعليم نظاميميدهد و در اين مواقع بسيج عمومياختياري و احياناً اجباريميكند. و در حال عاديبرايدفاع از مرزها و تنظيم شهرها و ايمنيجادهها و حفظ نظم و انتظام، نيرويمؤمن ورزيده تربيت ميكند.»1
2ـ «در لبيك، لبيك، نه بر همه بتها بگوييد و فرياد «لا» بر همه طاغوتها و طاغوتچهها كشيد و در طوافِ حرم خدا كه نشانه عشق به حق است دل را از ديگران تهيكنيد و جان را از خوف غير حق پاك سازيد و به موازات عشق به حق از بتهايبزرگ و كوچك طاغوتها و وابستگانشان برائت جوييد كه خدايتعالي و دوستان او از آنان برائت جُستند و همه آزادگان جهان از آنان بريء هستند. و در لمس حجرالأسود بيعت با خدا بنديد كه با دشمنان او و رسولانش و صالحان و آزادگان، دشمن باشيد و به اطاعت و بندگيآنان، هر كه باشد و هر جا باشد، سر ننهيد و خوف و زبونيرا از دل بزداييد، كه دشمنان خدا و در رأس آنان شيطانبزرگ، زبونند هر چند در ابزار آدم كشي و سركوبي و جنايتشان برتريداشته باشند.
و در سعيبين صفا و مروه با صدق و صفا سعيدر يافتن محبوب كنيد كه با يافتن او همه بافتهايدنياييگسسته شود و همه شك و ترديدها فرو ريزد و همه خوف و رجاهايحيوانيزايل شود و همه دلبستگيهايماديگسسته شود و از آزادگيها شكفته گردد و قيد وبند شيطان و طاغوت كه بندگان خدا را به اسارت و اطاعت كشند درهمريزد.
و با حال شعور و عرفان به مشعرالحرام و عرفات رويد و در هر موقف به اطمينان قلب بر وعدههايحق و حكومت مستضعفان بيفزاييد و با سكوت و سكون، تفكر در آيات حق كنيد و به فكر نجات محرومان و مستضعفان از چنگال استكبار جهانيباشيد و راههاينجات را از «حق» در آن مواقف كريمه طلب كنيد.
پس به «منا» رويد و آرزوهايحقانيرا در آنجا دريابيد كه آن، قربانينمودن محبوبترين چيز خويش در راه محبوبِ مطلق است و بدانيد تا از اين محبوبها كه بالاترينش «حُبّنفس» است و «حُبّدنيا» تابع آن است نگذريد به محبوب مطلق نرسيد و در اين حال است كه شيطان را رجم كنيد و شيطان از شما بگريزد. و رجم شيطان را در موارد مختلف با دستورهايالهيتكرار كنيد كه شيطان و شيطانزادگان همه گريزان شوند.
و شرط همه مناسك و مواقف برايرسيدن به آرزوهايفطريو آمال انساني، اجتماع همه مسلمانان در اين مراحل و مواقف و وحدت كلمه تماميطوايف مسلمين است بدون اعتنا به زبان و رنگ و قبيله و طايفه و مرز و بوم و عصبيّتهايجاهلى.»2
3ـ «حج كانون معارف الهياست كه از آن محتوايسياست اسلام را در تماميزوايايزندگيبايد جستجو نمود. حج پيام آور ايجاد و بنايجامعهايبه دور از رذايل مادي و معنوياست. حج تجلّي و تكرار همه صحنههايعشقآفرين زندگييك انسان و يك جامعه متكامل در دنياست و مناسك حج مناسك زندگياست و از آنجا كه جامعه امّت اسلامياز هر نژاد و ملّتيبايد ابراهيميشود تا به خيل امّت محمّد(صلي الله عليه وآله)پيوند خورد و يكيگردد و يَدِ واحده شود، حج تنظيم و تمرين و تشكل اين زندگيتوحيدياست. حج عرصه نمايش و آيينه سنجش استعدادها و توان مادي و معنويمسلمانان است.»3 آنچه ارائه شد فرازهايياز پيامهايحج امامخمينى(قدس سره) در سه سال پايانيعمر پربركت ايشان بود. گرچه به اقتضايشرايط زماني و حوادث و تحولات سياسيدر سالهايمختلف و نيز به اعتبار جنبههايعبادي و رفتاري، بخشهايياز هر يك از پيامهايآن حكيمِ عارف، به نكات آموزنده ديگر اختصاص داشته امّا يك مضمون مشترك و روح اصليهمواره در پيامهايحج امام كه از سالها پيش از پيروزيانقلاب اسلاميصادر ميكردند به چشم ميخورد كه حاويهمان نگرش سيستمي و جهانشموليبه اسلام است.
به نظر مىرسد وجهه نظريآنچه را كه امامخمينيدر عمل برايرسيدن به آن تلاش ميكردند و آن چيزيجز تحقق اسلامِ حكومتيدر مقياس جهانينبود، ميتوان در مضمون مشترك پيامهايحجِّ ايشان پيدا كرد.
اگر ادّعا كنيم كه يكياز مهمترين رموز درك و فهم سريع و انتقال شتابان كلام امامخميني(قدس سره)نه تنها در ميان مسلمانان بلكه در گستره جهاني، همين رويكرد نگرش سيستمي و جهانشمول به اسلام بوده سخن به گزافه نگفتهايم.
از همين منظر ميتوان گفت كه نگرش امامخمينيبه اسلام حكومتيدقيقاً ماهيتيانساني و جهانيداشته و فارغ از مرزبندي هاياعتباريبوده است.