اشاره

پيشتر مقاله فشرده اى با عنوان «تحقيقى جديد درباره رمى جمرات» در همين فصلنامه نشر يافت كه گوشه هايى از مسأله جمرات را روشن مى ساخت. آنچه اكنون در پيشديد شماست، شرح كاملى است درباره بحث فوق:

چكيده بحث :

رمى جمرات، از مناسك مهمّ حج است و در ميان فقهاى معاصر ـ ايّدهم الله ـ معروف است كه جمرات همان ستون هاى سه گانه اى است كه مردم در ايام مخصوصِ حج، سنگ بر آن مى زنند.

ولى هرچه به گذشته برمى گرديم، اين انديشه در نظر ما كمرنگ و كمرنگ تر مى شود، تا آنجا كه اطمينان پيدا مى كنيم، اين ستون ها علامتى براى محلّ جمره هستند و «جمرات» همان محلّ اجتماع سنگريزه هاست و بايد سنگ را به آن پرتاب كرد.

صاحب جواهر(رحمه الله) تخيير در ميان اين دو را پذيرفته و صاحب مدارك(رحمه الله) زدن سنگ را به ستونها، از باب احتياط مى داند و به گذشته كه برمى گرديم كمتر سخنى از ستون ها مطرح است، بلكه سخن از «مجتمع الحصى»; محلّ اجتماع سنگريزه هاست.

در اين مجموعه، اقوال و نظرياتِ حدودِ 50 تن از فقهاى شيعه و اهل سنّت آمده است كه گروهى با صراحت و گروه ديگر با اشارت، تصديق كرده اند كه ستون ها علامت هستند و جمره همان محلّ اجتماع سنگريزه هاست كه امروز به صورت حوضچه اى در اطراف ستون ها ديده مى شود.

گروه بسيارى از ارباب لغت نيز در تفسير معناى واژه «جمره» به اين معنى تصريح كرده اند كه عين عبارت آنها را در اين نوشتار آورده ايم.

از كلمات مورّخان و سفرنامه نويسان نيز قرينه هاى روشن بر آن ديده مى شود كه از نظر شما خواهد گذشت.

البتّه در هيچ يك از رواياتِ فراوانى كه در احكام جمره، در كتب روايى آمده است، تعريفى درباره جمره ديده نمى شود ولى در گوشه و كنار همين روايات نيز اشاره هاى واضحى است كه انديشمندان را درباره تفسير بالا قانع مى كند.

قابل توجّه اينكه در يكى از مهم ترين و گسترده ترين كتب تاريخى، كه درباره مكّه و بيت الله نگاشته شده و متن آن در آخر كتاب خواهد آمد، چنين مى خوانيم:

«در وسط هر يك از جمرات، علامتى مانند ستون است كه ارتفاع آن به اندازه قامت يك انسان است و از سنگ ساخته شده و به عنوان علامت براى محلّ رمى است و اين علامات در صدر اسلام نبوده و بعداً پيدا شده است».

ما مطمئن هستيم كه مطالعه اين نوشتار افق تازه اى به روى محقّقان مى گشايد كه جمره چيزى جز «مجتمع الحصى»; (محل اجتماع سنگريزه ها) نيست و نبايد مردم به خود زحمت دهند و ستون ها را نشانه گيرى كنند، مطمئن باشند كه آنها علامت و نشانه بر محلّ است.