الا اشارة فيها: ان اللّه تعالى كما خلق للانسان ظاهراً هو بدن جسمانى وباطناً هو قلب روحانى.

از نظر وى اين سخن خدا كه مى گويد:«افلا يتدبّرون القرآن»(نساء، 4/82)بهترين گواه بر ظاهر و باطن داشتن قرآن استبه نظر وى، ظاهر و باطن قرآن نيزهماهنگ با آن اصل كلى است كه قبلاً مورد اشاره قرار گرفتاينكه وى مخاطبقرآن را در جايى از تأويلات خود، شامل سه دسته عوام، خواص، و خواصالخواص مى داند كه خداوند به ترتيب يكى را دعوت، ديگرى را هدايت و سومى رابه وصال خويش نائل كرده، قرينه ديگرى است كه وجود ظهر و بطن قرآن را موردتأييد قرار مى دهداو در جاى ديگر گفته است: نتايج حاصل از اجابت دعوت قرآنتوسط اين سه دسته، عبارت خواهد بود از توحيد (براى عوام) وحدانيّت (براىخواص) و وحدت و شهود حق تعالى (براى خواص الخواص).آنچه كه از بررسى و كاوش در تفسيربحر الحقايقنجم الدين رازى مى توان بهدست آورد، دو نكته مهم و اساسى است كه توجه بدان روشنگر خط مشى كلىتفسير اوست.

الف) نگاه عميق او به دو جنبه ظاهرى و باطنى آيات

در سراسر تفسير او چنين نگرشى مشهود استاينكه در وراى معانى ظاهرىآيات، معانى اشارى و تأويلى نهفته است«معنى ظاهر آيت، شنيده باشى و ليكنمعنى باطنش بشنو كه قرآن را ظاهرى و باطنى است».

ب) تطبيق آيات با اصول تصوف و سلوك عرفانى

به ديگر سخن، در تفسير او كوشش مى شود اصطلاحات عرفانى و سير و

1.بحر الحقايق، برگه 206.

2با بهره گيرى از: محسن قاسم پور،بررسى و تحليل و نقد روش تفسير عرفانى(رساله پاياننامه دكترى) ص 296 298.