دو ويژگي اصلي ولايت فقيه، «فقه و عدالت» است؛ يعني وليّفقيه بايد مجتهد و فقيه باشد و در پرتو اجتهاد و فقاهت، به قانون اسلام آگاهي داشته باشد، به علاوه بايد عادل نيز باشد؛ يعني پرهيزكار بوده و از هر گونه گناه دوري كند2 انساني كه داراي اين دو ويژگي است، از هر گونه ديكتاتوري، انحصارطلبي و انحراف پرهيز ميكند، و خود را مطيع محض اسلام ميداند، و ذرّهاي از حريم اسلام تجاوز نخواهد كرد، او همان را مطرح ميكند كه اسلام مطرح كرده، همان اسلامي كه اكثريّت قاطع ملّت آن را پذيرفتهاند و خواهان اجراي آن هستند.
بنابراين، ولايت فقيه تحقّق بخشنده خواسته ملّت است، چرا كه در راستاي آرمان اصلي ملّت كه اسلام خواهي باشد، گام برمي دارد.
حضرت امام خميني ـ قدّس سرّه ـ احياگر و منادي بزرگ ولايت فقيه، در بحث اجتهادي مسأله ولايت فقيه چنين ميفرمايد: «اكنون كه شخص معيّني از طرف خداوند تبارك و تعالي براي احراز امر حكومت در دوره غيبت تعيين نشده است، تكليف چيست؟ آيا بايد اسلام را رها كنيد، ديگر اسلام نميخواهيم؟ اسلام فقط براي دويست سال قبل (عصر امامان معصوم) بود؟ يا اين كه اسلام تكليف را معيّن كرده است، ولي تكليف حكومتي نداريم؟ معناي نداشتن حكومت اين است كه تمام حدود و ثغور مسلمين از دست برود، و ما با بي حالي دست روي دست بگذاريم كه هر كاري ميخواهند بكنند، و ما اگر كارهاي آنها را امضا نكنيم رد نميكنيم. آيا بايد اين طور باشد؟ و يا اين كه حكومت لازم است، و اگر خدا شخص معيّني را براي حكومت در دوره غيبت تعيين نكرده است، لكن آن خاصيّت حكومتي را كه از صدر اسلام تا زمان حضرت صاحب(عج) موجود بود، براي بعد از غيبت هم قرار داده است، اين خاصيّت عبارت از علم به قانون و عدالت باشد... كه اگر با هم اجتماع كنند ميتوانند حكومت عدل عمومي در عالم تشكيل دهند. اگر فرد لايقي كه داراي اين دو خصلت باشد به پا خاست و تشكيل حكومت داد، همان ولايتي را كه حضرت رسول اكرم(ص) در امر اداره جامعه داشت دارا ميباشد، و برهمه مردم لازم است كه از او اطاعت كنند.»3
به راستي اگر به اين دو ويژگي توجّه كنيم، و اين دو ويژگي تحقّق يابد آن گاه امام خميني:
اسلام هر فقيهي را كه وليّ نميكند، آن كه علم دارد، مشياش مشي اسلام است، سياستش سياست اسلام است، آن را براي اين است كه يك آدمي كه تمام عمرش را در اسلام گذرانده و در مسائل اسلامي گذرانده... نظارت داشته باشد به اين امرها، نگذارد كه هر كس هر كاري دلش ميخواهد بكند. (30/6/58)
ولايت فقيه هديه سترگ الهي به انسانها خواهد بود، چرا كه «فقه» و «عدالت» را جاي گزين ناآگاهي، پليدي و خودكامگي نموده، و حاكميّت اللّه را در زمين تحقّق ميبخشد كه در پرتو آن نابرابري و فساد جاي خود را به عدالت و ارزشها ميدهد، و هر گونه تنشها و دغدغههاي گوناگون آدمي را به آرامشي لطيف تبديل مينمايد.