به قول الهى آن مجسّمه عرفان و اخلاق :

[ وَالْحِلْمُ يَدُورُ عَلى خَمْسَةِ أوْجُهٍ : أنْ يَكُونَ عَزيراً فَيَذِلَّ ، أوْ يَكُونَ صادِقاً فَيُتَّهَمَ ، أوْ يَدْعُوَ اِلىَ الْحَقِّ فَيُسْتَخَفَّ بِهِ ، أوْ اَنْ يُؤْذى بِلا جُرْمٍ ، أوْ أنْ يُطالِبَ بِالْحَقِّ فَيُخالِفُوهُ فيهِ ، فَاِنْ أتَيْتَ كُلاًّ مِنْها حَقَّهُ فَقَدْ اَصَبْتَ . وَقابِلِ السَّفيهَ بِالاِْعراضِ عَنْهُ وَتَرْكِ الْجَوابِ يَكُنِ النّاسُ اَنْصارَكَ لاَِنَّهُ مَنْ جاوَبَ السَّفيهَ فَكَأَنَّهُ قَدْ وَضَعَ الْحَطَبَ عَلَى النّارِ . قالَ رسولُ اللّه صلى‏الله‏عليه‏و‏آله :

مَثَلُ الْمُؤْمِنِ كَمَثَلِ الاَْرْضِ مَنافِعُهُمْ مِنْها وَاَذاهُمْ عَلَيْها . ]

موقعيت‏هاى حلم

امام به حق ناطق حضرت صادق عليه‏السلام در دنباله روايت باب حلم مى‏فرمايد :

حلم و بردبارى در پنج موقعيت صورت مى‏گيرد : در موقعى كه بزرگى و عزت داشته و اكنون خوار و كوچك شده ، در حالى كه راست مى‏گفته و اكنون متهم به دروغ گشته ، در مرحله‏اى كه دعوت به سوى حق مى‏كرده اهانت شده و در وقتى كه جرم و گناهى نداشته از سوى مردم آزار و اذيت ديده ، در زمانى كه مطالبه حق نموده ولى با او مخالفت شده ، در اين پنج مورد كه نقطه جوشيدن غضب است جاى حلم ورزيدن و نشان دادن بردبارى است .