جوان از نظر عقل و احساسات

(و عنه عليه السلام : اكره نفسك على الفضائل ، فان الرذائل انت مطبوع عليها.) (296)

و نيز فرموده است : با سعى و مجاهده ، فضايل اخلاقى را به نفس سركش ‍ خود تحميل كن و برخلاف ميل و رغبتش ، او را به پاكى و نيكى وادار نما. زيرا خواهش طبيعى و رغبت نفسانى بشر، به شهوات ناروا و رذايل اخلاق است و قبول فضايل و ملكات پاك برخلاف تمايلات فطرى نفس است .

(به نظر ديدرو، دانشمند فرانسوى ، همه بچه ها اساسا جانى هستند و اين از اقبال خوش ماست كه نيروى جسمانى آن ها به قدرى محدود مى باشد كه نمى گذارد نيروى مخرب خود را در خارج و عليه ما به كار ببرند.)(297)

نفس سركش

دكتر اوستاس چسر مى گويد:

در باطن هر يك از ما يك نفس بد و شرير وجود دارد كه ما مى توانيم با كسب دانش و تربيت صحيح آن را تحت فرمان و اختيار در آوريم . اگر چه گاهى در شرايط غير عادى ، مثلا هنگام جنگ يا قحطى ، اين نفس سركش دوباره آزاد مى شود.(298)

آنان كه بر هواى نفس تمايلات غريزى خود تسلط دارند، كسانى كه عواطف و احساسات خويش را در اختيار گرفته اند و آن ها را به مقدار لازم و در جاى شايسته به كار مى برند، انسان واقعى هستند و از سعادت و خوشبختى بشرى برخوردارند.

تسخير تمايلات

(قال رسول الله صلى الله عليه و آله : اشجع الناس من غلب هواه .) (299)

رسول اكرم (ص ) فرموده است : نيرومندترين مردم كسانى هستند كه بر تمايلات نفسانى خود پيروز شوند و آن ها را مطيع و مسخر منطق عقل خويشتن سازند.

(و عنه صلى الله عليه و آله : ما منكم من احد الا و له شيطان ، قالوا و انت يا رسول الله ؟ قال و انا الا ان الله عزوجل اعاننى عليه فاسلم ، فلاياءمرنى الا بخير.) (300)

رسول اكرم (ص ) به مردم فرمود: هيچ يك از شما نيست مگر آن كه در باطن خود شيطانى دارد.

عرض كردند: يا رسول الله ، آيا براى شما هم شيطانى است ؟

فرمود: بلى ، براى من هم ، جز آن كه خداوند مرا يارى كرده و شيطانم تسليم من شده است و غير از نيكى و خير از من خواهشى نمى كند.